Ankara Üniversitesi İlef Dergisi

Öz

Bu makalenin amacı, bir roman uyarlaması olan ve Büyük Bunalım dönemine odaklanan Gazap Üzümleri (John Ford, 1940) filminin gösterenlerini, Amerika Birleşik Devletleri’nin temel ulus mitleri açısından incelemek, filmin bu ulus mitleriyle tarihsel gerçeklik arasındaki çelişkilere odaklanan eleştirel söylemini açığa çıkarmaktır. Bu nedenle film çözümlenirken Amerika Birleşik Devletleri’nin uluslaşma sürecinin kurucu mitlerini oluşturan temel kültürel metinlerin ve filmde yansıtılan dönemin toplumsal koşullarını içeren tarihsel verilerin filmin teması, konusu ve olay örgüsü açısından karşılaştırılması yöntemi kullanılmıştır. Filmin hikayesini oluşturan olayların ulusal mitlerdeki karşılığı bulunmuş, mitlerde yer alan içerikler incelenmiş, filmdeki olayların içerikleri ve ulusal mitlerin içerikleri arasındaki farklara odaklanılmış ve bu farklar mitlerin içerikleri açısından yorumlanmıştır Farkları en uygun biçimde yorumlayabilmek için Karl Marx’ın ekonomi politik eleştiri kuramındaki fikirlerinden, Max Horkheimer’ın eleştirel kuramından, Theodor Adorno’nun kültür endüstrisi kuramından, kültür tarihçilerinin çalışmalarından ve film araştırmalarından yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda filmin, ulusal mitleri krizin etkilerinden biri olan toplumsal çözülmeyi engellemek ve kolektif hafızadaki bütünleşme duygusunu yeniden kurmak için kullanmadığı görülmüştür. Bunun yerine filmdeki olay örgüsü, olay örgüsündeki çatışmalar, karakterlerin mücadele ettiği toplumsal koşullar Amerika Birleşik Devletleri’nin uluslaşma sürecindeki kurucu mitlerinde vadedilenlere aykırı bir biçimde kurulmuştur. Bu yönüyle filmin belirtilen yıllarda Hollywood içinde istisnai bir eleştirel yapıya sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Filmde Büyük Bunalım döneminde tipik bir Amerikan çiftçi ailesinin, ulus mitlerinde vadedilen refaha, başarıya, sınıf atlamaya, kendi kendine yetmeye, toplumla bütünleşmeye ulaşamadığı mesajı eleştirel bir biçimde verilmektedir.