“Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!”: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları

Ezgi Sarıtaş

Araştırma Makalesi

“Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!”: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 69 - 100, 31.05.2025

Ezgi Sarıtaş

Öz

Çocukların ve gençlerin olduğu kadar yetişkinlerin de cinsel konularda eğitilmesi gerekliliği Cumhuriyet’in farklı dönemlerinde yürütülen tartışmalara konu olmuştur. Bu yazıda, Cumhuriyet’in ilk otuz yılını kesit alarak modern cinsellik kavrayışına içkin pek çok gerilimi izleyebilmemize olanak sağlayan cinsel terbiye söyleminin ana hatlarını çizmeye çalışacağım. Cinsel terbiye söylemi, modern cinsellik kavrayışının oluşmasında önemli bir rol oynadığı gibi sıradan insanların arzularını, pratiklerini, bedenselliklerini kavradıkları, sorunsallaştırdıkları ve müzakere ettikleri söylemsel bir alandır. Bu alanı incelemek hem normatif cinsellik tanımlarına, normalliğin içinde yapılan meşru ve gayri-meşru cinsellik ayrımına dair bilgi verir hem de bu çerçevede üretilen deneyimlere, öznellik ve arzu biçimlerine dair fikir sunar. Ele aldığım dönemde cinsel terbiye söylemi, karma sosyalleşmenin yarattığı kaygılardan çocuk cinselliğine, patolojikleştirilen norm-dışı toplumsal cinsiyet kimlikleri ve cinsel arzulardan cinsel şiddete, frengiyle mücadeleden nüfusun ıslahına, çocuk düşürmeden evlilikte eşitliğe birçok “sorunun” çözümü olarak işaret ediliyordu. Bu bağlamda eğitim bilimciler, farklı ihtisas alanlarından hekimler, hukukçular, gazeteciler, yazarlar ve kadın hareketi mensupları, gazete ve dergilere yazıyor, tercümeler yapıyor, kitaplar yayımlıyor ve halka açık konferanslar düzenliyorlardı. Kentli okur yazar sınıflar, anketler, soru-cevap köşeleri yoluyla konuya dair görüşlerini kamusallaştırıyordu. Hepsi cinsel terbiyenin gerekliliğinde hemfikir olsa da eğitimin biçimine ve muhteviyatına olduğu kadar toplumsal cinsiyet rollerine dair de farklı görüşlere sahiplerdi. Cinsel terbiye, kapsamının, yöntemlerinin, hedef kitlesinin muğlak ve esnek kalmasıyla birbirleriyle çatışan görüşlerin bir arada yer almasını mümkün kılıyordu. Söz konusu esneklik, kadın hakları savunucularının da cinsel terbiye başlığı altında kendilerine bir alan açabilmelerini; modernleşme, bilimsellik, nüfus ve doğurganlık gündemleriyle eklemlenerek cinselliğe ilişkin kamusal söz üretebilmelerini ve sınırlı da olsa, kadın cinsiyetin atandığı bedenlerin ve cinselliklerinin üzerindeki ataerkil denetime karşı alternatif söylemler geliştirebilmelerini sağlıyordu.

Anahtar Kelimeler

Cinsel terbiye, cinsellik bilimi, erken Cumhuriyet, modernleşme, kadın hareketi

Kaynakça

Akşit, Elif Ekin. 2005. Kızların Sessizliği: Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Akşit, Elif Ekin. 2010. “Geç Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Nüfus Kontrolü Yaklaşımları.” Toplum ve Bilim 118: 179-197.
Akın, Yiğit. 2018. “Gürbüz ve Yavuz Evlatlar”: Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor. İstanbul: İletişim Yayınları.
Alemdaroğlu, Ayça. 2005. “Eugenics, Modernity and Nationalism: Bodies, Images and Experiences.” Social Histories of Disability and Deformity içinde, editörler David M. Turner ve Kevin Stagg, 126-141. Londra ve New York: Routledge.
Alemdaroğlu, Ayça. 2008. “Öjeni Düşüncesi.” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt IV: Milliyetçilik içinde, editörler Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, 414- 421. İstanbul: İletişim Yayınları.
Babayan, Kathryn ve Afsaneh Najmabadi. 2008. Islamicate Sexualities: Translations Across Temporal Geographies of Desire. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
Bauer, Heike. 2015. Sexology and Translation: Cultural and Scientific Encounters across the Modern World. Philadelphia: Temple University Press. https:// doi.org/10.2307/j.ctvrf88r8.
Balsoy, Gülhan. 2015. Kahraman Doktor İhtiyar Acuzeye Karşı: Geç Osmanlı Doğum Politikaları. İstanbul: Can Yayınları.
Balsoy, Gülhan. 2021. “Demographic Anxieties, Pro-Natalism, and Governing Difference in the Late Ottoman Empire.” The Routledge Companion to Sexuality and Colonialism içinde, editörler Chelsea Schields ve Dagmar Herzog, 128-135. Londra ve New York: Routledge.
Belli, Burcu. 2021. Osmanlı’da Fuhuş: II. Abdülhamit Döneminde Kayıtlı Fuhuş, Devlet ve Modernlik. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Baykan-Calafato, Özge. 2022. Making the Modern Turkish Citizen: Vernacular Photography in the Early Republican Era. Londra ve New York: I. B. Tauris.
Berktay, Fatmagül. 1998. “Cumhuriyet’in 75 Yıllık Serüvenine Kadınlar Açısından Bakmak.” 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde, editör Ayşe Berktay, 1-13. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Calmette, Albert. 1930. 15 Yaşındaki Genç Erkeklerin Tenasül Terbiyesi Hakkında Bir İki Söz. Çeviren Dr. Kilisli Rifat. İstanbul: Askeri Matbaa.
Cora, Yaşar Tolga. 2013. “Asker-Vatandaşlar ve Kahraman Erkekler: Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı Döneminde Beden Terbiyesi Aracılığıyla İdeal Erkeğin Kurgulanması.” Erkek Millet, Asker Millet: Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik, Erkeklik(ler) içinde, editör Nurseli Yeşim Sünbüloğlu, 45-74. İstanbul: İletişim Yayınları.
Çinili, Kenan. 2021. Manşetlerden Gaipliğe: Bay-Bayan Kenan Çinili’nin Evrak-ı Metrukesi. Hazırlayan Serdar Soydan. İstanbul: Sel Yayınları.
Demirci, Tuba ve Selçuk Akşin Somel. 2008. “Women’s Bodies, Demography, and Public Health: Abortion Policy and Perspectives in the Ottoman Empire of the Nineteenth Century.” Journal of the History of Sexuality 17 (3): 377-420.
Davaz, Aslı. 2014. Eşitsiz Kız Kardeşlik: Uluslararası ve Ortadoğu Kadın Hareketleri, 1935 Kongresi ve Türk Kadın Birliği. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Duben, Alan ve Cem Behar. 2013. İstanbul Haneleri: Evlilik, Aile ve Doğurganlık, 1880-1940. Çeviren Nuray Mert. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
El-Rouayheb, Khaled. 2005. Before Homosexuality in the Arab-Islamic World, 1500- 1800. Chicago ve Londra: University of Chicago Press.
Energin, Adem Nezihi. 23 Mart 1940. “Afrodit’ten Çok Daha Fazla Rağbet Bulan İlmî Bir Eser (!)” Son Posta.
Erkson, H. Nezihi. 1947. Kadın-Erkek Tenasül Hayatı, 1. Fasikül. İstanbul: Vakit Basımevi.
Fortna, Benjamin C. 2005. Mekteb-i Hümayûn: Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde İslâm, Devlet ve Eğitim. Çeviren Pelin Siral. İstanbul: İletişim Yayınları.
Foucault, Michel.1980. Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings. Çeviren Colin Gordon, Leo Marshall, John Mepham, Kate Soper. Derleyen Colin Gordon. New York: Pantheon Books.
Foucault, Michel. 2010. Cinselliğin Tarihi. Çeviren Hülya Uğur Tanrıöver. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Fuechtner, Veronika, Douglas E. Haynes ve Ryan M. Jones, ed. 2018. Global History of Sexual Science, 1880-1960. Oakland, CA, 2017; çevrimiçi edisyon, California Scholarship Online. https://doi.org/10.1525/californ ia/9780520293373.001.0001.
Frühstück, Sabine. 2003. Colonizing Sex: Sexology and Social Control in Modern Japan. Berkeley, Los Angeles ve Londra: University of California Press.
Gökay, Fahreddin Kerim. 1943. “Hayatta Cinsî Terbiyenin Yeri.” Çeviren Harun Reşit Kocacan. Cinsi Terbiye Öğütleri içinde, İstanbul: Sebat.
Güvenç-Salgırlı, Sanem. 2011. “Eugenics for the Doctors: Medicine and Social Control in 1930s Turkey.” Journal of the History of Medicine and Allied Sciences 66 (3): 281-312.
Hirschfeld, Magnus. 1950. Cinsiyet Dünyası. Çevirenler Mar-Şal ve Dr. S. Oktay. İstanbul: Batı Yayını.
İbrahim Alaaddin. 1337/1921. İlk Gençlik Hakkında Ruhiyat ve Terbiye Tedkikleri. İstanbul: Kitâphâne-i Sûdî.
İdil, Kâmil. 1941. Cinsiyet Hıfzıssıhhası ve Öğretimindeki Önem. İstanbul: Zerafet Basımevi.
İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı ve Türkiye Aile Planlaması Derneği İstanbul Şubesi. 1995. Gençlik, Cinsel Eğitim ve Üreme Sağlığı. İstanbul: İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı.
Jensen, Robin E. 2010. Dirty Words: The Rhetoric of Public Sex Education, 1870- 1924. Urbana, Chicago ve Springfield: University of Illinois Press.
Kandiyoti, Deniz. 2007. Cariyeler, Bacılar Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayınları.
Kahn, Fritz. 1940. Tenasül Hayatımız: Herkes ve Aile İçin Bir Rehber. Çeviren Cemil Cahit Cem. İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Kayaal, Tuğçe. 2020. “‘Twisted Desires,’ Boy-Lovers, and Male–Male Cross- Generational Sex in the Late Ottoman Empire (1912–1918).” Historical Reflections/Réflexions Historiques 46 (1): 31-46. https://doi.org/10.3167/ hrrh.2020.460103
Kazancıgil, Tevfik Remzi. 1940. “Eser Hakkında Bir (Takriz-Beğenti).” Çeviren Cemil Cahit Cem. Tenasül Hayatımız: Herkes ve Aile İçin Bir Rehber içinde, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Kip, Necati. 15 Şubat 1936. “İnsiyak: Çocuğun İnsiyak Manzumesi içinde Tenasülî İnkişafının Mürakabe ve Terbiyesi.” Kültür: Edebî Terbiyevî Sosyal Dergi 50: 11-12.
Kocacan, Harun Reşit. 1943. “Mürebbilerle Ana ve Babalara.” Cinsî Terbiye Öğütleri içinde, 5-12. İstanbul: Sebat Basımevi.
Kozma, Liat. 2010. “Sexology in the Yishuv: The Rise And Decline Of Sexual Consultation in Tel Aviv, 1930-39.” International Journal of Middle East Studies 42 (2): 231-49. http://www.jstor.org/stable/40784724.
Kozma, Liat. 2013. “‘We, the Sexologists...’: Arabic Medical Writing on Sexuality, 1879-1943.” Journal of the History of Sexuality 22 (3): 426-445. muse.jhu.edu/ article/517483.
Maksudyan, Nazan. 2014. Orphans and Destitute Children in the Late Ottoman Empire. New York: Syracuse University Press.
Massad, Joseph Andoni. 2007. Desiring Arabs. Chicago ve Londra: University of Chicago Press.
Najmabadi, Afsaneh. 2006. “Beyond the Americas: Are Gender and Sexuality Useful Categories of Analysis?” Journal of Women’s History 18 (1): 11-21. doi:10.1353/jowh.2006.0022.
Najmabadi, Afsaneh. 2005. Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity. Berkeley, Los Angeles ve Londra: University of California Press.
Nebahat Hamit [Karaorman]. 1933. Cinsî Terbiye. İzmit: Muallimlerevi Neşriyatı. Oker-Blom, Max. 1900. How My Uncle, The Doctor, Instructed Me in Matters of Sex. New York City: Society of Sanitary and Moral Prophylaxis.
Oker-Blom, Max. 1943. Cinsî Terbiye Öğütleri. Çeviren Harun Reşit Kocacan. İstanbul: Sebat Basımevi.
Öget, İbrahim Zati. 1939. Tıp ve Terbiye Bahisleri. İstanbul: Tan Matbaası.
Özman, Aylin. 2007. “İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu.” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt III: Modernleşme ve Batıcılık içinde, editörler Tanıl Bora ve Murat Gültekin, 74-77. İstanbul: İletişim Yayınları.
Rubin, Gayle S. 2014. “Cinselliği Düşünmek: Cinsellik Politikasına Dair Radikal Bir Kuram Üzerine Notlar.” KaosQueer+ 1: 23-52.
Sancar, Serpil. 2013. Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Sarıtaş, Ezgi. 2012. “Seksoloji: 1945-1955 Arası Türkiye’de Cinsel Terbiye.” Fe Dergi 4 (2): 57-71.
Sarıtaş, Ezgi. 2020. Cinsel Normalliğin Kuruluşu: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Heteronormatiflik ve İstikrarsızlıkları. İstanbul: Metis.
Sarıtaş, Ezgi. 2024a. “Creating a Space for Trans Self-Narrative in 1930s Turkey: Kenan Çinili’s Memoir.” Gender & History 36 (1): 167-90. https://doi. org/10.1111/1468-0424.12747.
Sarıtaş, Ezgi. 2024b. “Medicalization, Sensationalization and Self-Expression: Narratives of Intersex and Gender-Affirming Surgeries.” Trafo: Blog for Transregional Research, 26 Mart 2024. https://trafo.hypotheses.org/50890.
Sivri, Gizem. 2024. “The Birth of Ottoman Penal Biopolitics: Motherhood, Pregnancy and Child-Protection in the Criminal Justice System (1850- 1918).” Middle Eastern Studies 61 (2) 203-220. https://doi.org/10.1080/002 63206.2024.2390630.
Somel, Selçuk Akşin. 2010. Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908): İslâmlaşma, Otokrasi ve Disiplin. Çeviren Osman Yener. İstanbul: İletişim Yayınları.
Stewart, Mary Lynn. 1997. “‘Science Is Always Chaste’: Sex Education and Sexual Initiation in France, 1880s-1930s.” Journal of Contemporary History 32 (3): 381-394.
Şensoy, Naci. 1947. “Çocuk Suçluluğunun Aktüel Durumu ve Çocuklar Tarafından Kesretle İşlenen Suçlar.” İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası 13 (3): 867-892.
Topal, Ömer Faruk. 2020. “The Politics of Male Circumcision in the Late Ottoman Empire.” Middle Eastern Studies 57 (1): 1-13. https://doi.org/10.1 080/00263206.2020.1816546
Turkyilmaz, Zeynep. 2016. “Maternal Colonialism and Turkish Woman’s Burden in Dersim: Educating the ‘Mountain Flowers’ of Dersim.” Journal of Women’s History 28 (3): 162-186. https://dx.doi.org/10.1353/ jowh.2016.0029.
Üstel, Füsun. 2004. “Makbul Vatandaş”ın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Velde, Van de. 1948. Mükemmel İzdivaç. Cinsî Hayatımızın İçyüzü. Çeviren Ertuğrul Kayihan. İstanbul: Tecelli Basımevi.
von Krafft-Ebing, Richard. 1949. Tenasül Hayatımızda Bozukluklar (Psychopatia Sexualis). Çeviren D. Bahar ve Burhan Arpad. İstanbul: Arif Bolat Kitabevi.
Wyers, Mark David. 2012. “Wicked” İstanbul: The Regulation of Prostitution in the Early Turkish Republic. İstanbul: Libra Kitap.
Yeşilkaya, Neşe G. 2003. Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık. İstanbul: İletişim Yayınları.
Yılmaz, Seçil. 2017. “Threats to Public Order and Health: Mobile Men as Syphilis Vectors in Late Ottoman Medical Discourse and Practice.” Journal of Middle East Studies 13 (2): 222-243.
Zihnioğlu, Yaprak. 2003. Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği. İstanbul: Metis Yayınları.
A.K. 1950. Yayımlanmamış günlük.
2 Mayıs 1930. “Kadınların Kaşları Fena Halde Çatıldı,” Milliyet.
1 Mart 1931. “Her Genç Kız Neler Bilmelidir?” Cumhuriyet.
10 Ekim 1931. “Manisa Necatibey Mektebinde Konferans,” Akşam.
30 Aralık 1932. “Cinsî Terbiye Bahsi,” Vakit.
29 Kasım 1933. “Gençlik ve Akıl Sağlığı,” Cumhuriyet.
12 Mart 1940. “Tenasül Hayatımız Kitabı,” Cumhuriyet.
19 Eylül 1940. “Rasgele: Açık Bir Mevzu,” Haber.
5 Şubat 1941. “Nüfus Düşmanı Ameliyat: Cinsî Terbiye Sahasında İrşatlar Lazım,” Haber.
21 Ocak 1943. “Cinsi Terbiye Anketimize Gelen Cevaplar,” Yeni Adam 421.
28 Ocak 1943. “Cinsi Terbiye Anketimize Gelen Cevaplar,” Yeni Adam 422.
2 Şubat 1943. “Cinsi Terbiye Anketimize Gelen Cevaplar,” Yeni Adam 423.
11 Şubat 1943. “Cinsî Terbiye Anketimize Gelen Cevaplar,” Yeni Adam 424.
Haziran 1949. “Cinsiyet Alemi Okuyucularla Konuşuyor,” Cinsiyet Alemi: Seksüalite 1, no.1: 75.
Ekim 1949. “İkinci Cildimize Başlarken,” Seksoloji: Cinsi Terbiyede Salahiyetli Bir Rehber 2, no. 7.
Aralık 1949. “Sual ve Cevaplar,” Seksoloji 2 (9): 64.
Adat, M. 10 Eylül 1940. “Çocuklarda Cinsî Terbiye Meselesi: Cinsî Terbiye Ne Şekilde Verilmeli,” Tan.
Adat, M. 19 Eylül 1940. “Çocuklarda Cinsî Terbiye Meselesi: Cinsî Terbiye Ne Şekilde Verilmeli,” Tan.
Adat, M. 21 Eylül 1940. “Çocuklarda Cinsî Terbiye Meselesi,” Tan.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 29 Ekim 1942. “Cinsî Terbiye,” Yeni Adam 409.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 24 Şubat 1944. “Kadın Saplantısı,” Yeni Adam 478.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 23 Mayıs 1946. “Cinsel Eğitim 14,” Yeni Adam 595.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 4 Temmuz 1946. “Cinsel Eğitim 20,” Yeni Adam 601.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 22 Ağustos 1946. “Cinsel Eğitim 27,” Yeni-Adam 608.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 5 Eylül 1946. “Cinsel Eğitim 29,” Yeni-Adam 610.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 11 Aralık 1947. “Cinsel Eğitim 31,” Yeni Adam 612.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 17 Kasım 1949. “Cinsel Eğitim 43,” Yeni Adam 624.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 20 Nisan 1950. “Cinsel Eğitim 65,” Yeni Adam 646.
Ertuğ, Celal. 15 Ağustos 1945. “Tıbbî Bahisler: Cinsî Terbiye,” Ulus.
Sadullah, Naci. 7 Mayıs 1936. “Cinsî Terbiye Mütehassısı Zekâvet Zati Diyor ki,” Perşembe 58.
Sertel, Sabiha Zekeriya. 25 Temmuz 1938. “Mahallenin Namusu.” Tan.

“Knowledge Can Never Be Immoral!”: Sexual Education Debates in the First Thirty Years of the Republic of Turkey

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 69 - 100, 31.05.2025

Ezgi Sarıtaş

Öz

The need for sex education for children and adolescents as well as adults has been a topic of discussion in different periods of the Republic of Turkey. In this essay, I focus on sex education discourse in the first thirty years of the republic to identify various tensions inherent in the modern definition of sexuality. Sex education discourse not only plays a crucial role in the formation of modern conceptualizations of sexuality but also emerges as a discursive terrain where ordinary people understand, problematize, and negotiate their own desires, sexual practices, and embodiments. Studying this terrain informs us about normative definitions of sexuality, the distinction made between legitimate and illegitimate forms of sexuality, and the experiences, subjectivities, and forms of desire constructed within this framework. During the period in question, sex education was foregrounded as a solution to various “problems,” ranging from child sexuality to pathologized, non-normative gender identities and sexual desires, sexual violence, the fight against syphilis, the rehabilitation of the population, abortion, and marital equality. In this context, educators, physicians of various specialties, legal experts, journalists, writers, and members of the women’s movement wrote newspaper and magazine articles, made translations, published books and booklets, and organized public conferences. The urban literate classes expressed their opinions publicly through questionnaires and question-and-answer columns. While all agreed on the need for sex education, they had different ideas about the methods and content of such education and about gender roles. Because its scope, methods, and audience remained ambivalent and flexible, sex education allowed conflicting ideas to coexist. This flexibility opened up a terrain where women’s-rights advocates could find a place to publicly express their views on sexuality and produce alternative discourses against patriarchal control over women’s assigned bodies and their sexualities, albeit to a limited extent, by articulating the agendas of modernity, science, population, and birth control.

Anahtar Kelimeler

Sex education, sexology, early Republic of Turkey, modernization, women’s movement

Kaynakça

Akşit, Elif Ekin. 2005. Kızların Sessizliği: Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Akşit, Elif Ekin. 2010. “Geç Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Nüfus Kontrolü Yaklaşımları.” Toplum ve Bilim 118: 179-197.
Akın, Yiğit. 2018. “Gürbüz ve Yavuz Evlatlar”: Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor. İstanbul: İletişim Yayınları.
Alemdaroğlu, Ayça. 2005. “Eugenics, Modernity and Nationalism: Bodies, Images and Experiences.” Social Histories of Disability and Deformity içinde, editörler David M. Turner ve Kevin Stagg, 126-141. Londra ve New York: Routledge.
Alemdaroğlu, Ayça. 2008. “Öjeni Düşüncesi.” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt IV: Milliyetçilik içinde, editörler Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, 414- 421. İstanbul: İletişim Yayınları.
Babayan, Kathryn ve Afsaneh Najmabadi. 2008. Islamicate Sexualities: Translations Across Temporal Geographies of Desire. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
Bauer, Heike. 2015. Sexology and Translation: Cultural and Scientific Encounters across the Modern World. Philadelphia: Temple University Press. https:// doi.org/10.2307/j.ctvrf88r8.
Balsoy, Gülhan. 2015. Kahraman Doktor İhtiyar Acuzeye Karşı: Geç Osmanlı Doğum Politikaları. İstanbul: Can Yayınları.
Balsoy, Gülhan. 2021. “Demographic Anxieties, Pro-Natalism, and Governing Difference in the Late Ottoman Empire.” The Routledge Companion to Sexuality and Colonialism içinde, editörler Chelsea Schields ve Dagmar Herzog, 128-135. Londra ve New York: Routledge.
Belli, Burcu. 2021. Osmanlı’da Fuhuş: II. Abdülhamit Döneminde Kayıtlı Fuhuş, Devlet ve Modernlik. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Baykan-Calafato, Özge. 2022. Making the Modern Turkish Citizen: Vernacular Photography in the Early Republican Era. Londra ve New York: I. B. Tauris.
Berktay, Fatmagül. 1998. “Cumhuriyet’in 75 Yıllık Serüvenine Kadınlar Açısından Bakmak.” 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde, editör Ayşe Berktay, 1-13. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Calmette, Albert. 1930. 15 Yaşındaki Genç Erkeklerin Tenasül Terbiyesi Hakkında Bir İki Söz. Çeviren Dr. Kilisli Rifat. İstanbul: Askeri Matbaa.
Cora, Yaşar Tolga. 2013. “Asker-Vatandaşlar ve Kahraman Erkekler: Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı Döneminde Beden Terbiyesi Aracılığıyla İdeal Erkeğin Kurgulanması.” Erkek Millet, Asker Millet: Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik, Erkeklik(ler) içinde, editör Nurseli Yeşim Sünbüloğlu, 45-74. İstanbul: İletişim Yayınları.
Çinili, Kenan. 2021. Manşetlerden Gaipliğe: Bay-Bayan Kenan Çinili’nin Evrak-ı Metrukesi. Hazırlayan Serdar Soydan. İstanbul: Sel Yayınları.
Demirci, Tuba ve Selçuk Akşin Somel. 2008. “Women’s Bodies, Demography, and Public Health: Abortion Policy and Perspectives in the Ottoman Empire of the Nineteenth Century.” Journal of the History of Sexuality 17 (3): 377-420.
Davaz, Aslı. 2014. Eşitsiz Kız Kardeşlik: Uluslararası ve Ortadoğu Kadın Hareketleri, 1935 Kongresi ve Türk Kadın Birliği. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Duben, Alan ve Cem Behar. 2013. İstanbul Haneleri: Evlilik, Aile ve Doğurganlık, 1880-1940. Çeviren Nuray Mert. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
El-Rouayheb, Khaled. 2005. Before Homosexuality in the Arab-Islamic World, 1500- 1800. Chicago ve Londra: University of Chicago Press.
Energin, Adem Nezihi. 23 Mart 1940. “Afrodit’ten Çok Daha Fazla Rağbet Bulan İlmî Bir Eser (!)” Son Posta.
Erkson, H. Nezihi. 1947. Kadın-Erkek Tenasül Hayatı, 1. Fasikül. İstanbul: Vakit Basımevi.
Fortna, Benjamin C. 2005. Mekteb-i Hümayûn: Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde İslâm, Devlet ve Eğitim. Çeviren Pelin Siral. İstanbul: İletişim Yayınları.
Foucault, Michel.1980. Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings. Çeviren Colin Gordon, Leo Marshall, John Mepham, Kate Soper. Derleyen Colin Gordon. New York: Pantheon Books.
Foucault, Michel. 2010. Cinselliğin Tarihi. Çeviren Hülya Uğur Tanrıöver. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Fuechtner, Veronika, Douglas E. Haynes ve Ryan M. Jones, ed. 2018. Global History of Sexual Science, 1880-1960. Oakland, CA, 2017; çevrimiçi edisyon, California Scholarship Online. https://doi.org/10.1525/californ ia/9780520293373.001.0001.
Frühstück, Sabine. 2003. Colonizing Sex: Sexology and Social Control in Modern Japan. Berkeley, Los Angeles ve Londra: University of California Press.
Gökay, Fahreddin Kerim. 1943. “Hayatta Cinsî Terbiyenin Yeri.” Çeviren Harun Reşit Kocacan. Cinsi Terbiye Öğütleri içinde, İstanbul: Sebat.
Güvenç-Salgırlı, Sanem. 2011. “Eugenics for the Doctors: Medicine and Social Control in 1930s Turkey.” Journal of the History of Medicine and Allied Sciences 66 (3): 281-312.
Hirschfeld, Magnus. 1950. Cinsiyet Dünyası. Çevirenler Mar-Şal ve Dr. S. Oktay. İstanbul: Batı Yayını.
İbrahim Alaaddin. 1337/1921. İlk Gençlik Hakkında Ruhiyat ve Terbiye Tedkikleri. İstanbul: Kitâphâne-i Sûdî.
İdil, Kâmil. 1941. Cinsiyet Hıfzıssıhhası ve Öğretimindeki Önem. İstanbul: Zerafet Basımevi.
İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı ve Türkiye Aile Planlaması Derneği İstanbul Şubesi. 1995. Gençlik, Cinsel Eğitim ve Üreme Sağlığı. İstanbul: İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı.
Jensen, Robin E. 2010. Dirty Words: The Rhetoric of Public Sex Education, 1870- 1924. Urbana, Chicago ve Springfield: University of Illinois Press.
Kandiyoti, Deniz. 2007. Cariyeler, Bacılar Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayınları.
Kahn, Fritz. 1940. Tenasül Hayatımız: Herkes ve Aile İçin Bir Rehber. Çeviren Cemil Cahit Cem. İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Kayaal, Tuğçe. 2020. “‘Twisted Desires,’ Boy-Lovers, and Male–Male Cross- Generational Sex in the Late Ottoman Empire (1912–1918).” Historical Reflections/Réflexions Historiques 46 (1): 31-46. https://doi.org/10.3167/ hrrh.2020.460103
Kazancıgil, Tevfik Remzi. 1940. “Eser Hakkında Bir (Takriz-Beğenti).” Çeviren Cemil Cahit Cem. Tenasül Hayatımız: Herkes ve Aile İçin Bir Rehber içinde, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Kip, Necati. 15 Şubat 1936. “İnsiyak: Çocuğun İnsiyak Manzumesi içinde Tenasülî İnkişafının Mürakabe ve Terbiyesi.” Kültür: Edebî Terbiyevî Sosyal Dergi 50: 11-12.
Kocacan, Harun Reşit. 1943. “Mürebbilerle Ana ve Babalara.” Cinsî Terbiye Öğütleri içinde, 5-12. İstanbul: Sebat Basımevi.
Kozma, Liat. 2010. “Sexology in the Yishuv: The Rise And Decline Of Sexual Consultation in Tel Aviv, 1930-39.” International Journal of Middle East Studies 42 (2): 231-49. http://www.jstor.org/stable/40784724.
Kozma, Liat. 2013. “‘We, the Sexologists...’: Arabic Medical Writing on Sexuality, 1879-1943.” Journal of the History of Sexuality 22 (3): 426-445. muse.jhu.edu/ article/517483.
Maksudyan, Nazan. 2014. Orphans and Destitute Children in the Late Ottoman Empire. New York: Syracuse University Press.
Massad, Joseph Andoni. 2007. Desiring Arabs. Chicago ve Londra: University of Chicago Press.
Najmabadi, Afsaneh. 2006. “Beyond the Americas: Are Gender and Sexuality Useful Categories of Analysis?” Journal of Women’s History 18 (1): 11-21. doi:10.1353/jowh.2006.0022.
Najmabadi, Afsaneh. 2005. Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity. Berkeley, Los Angeles ve Londra: University of California Press.
Nebahat Hamit [Karaorman]. 1933. Cinsî Terbiye. İzmit: Muallimlerevi Neşriyatı. Oker-Blom, Max. 1900. How My Uncle, The Doctor, Instructed Me in Matters of Sex. New York City: Society of Sanitary and Moral Prophylaxis.
Oker-Blom, Max. 1943. Cinsî Terbiye Öğütleri. Çeviren Harun Reşit Kocacan. İstanbul: Sebat Basımevi.
Öget, İbrahim Zati. 1939. Tıp ve Terbiye Bahisleri. İstanbul: Tan Matbaası.
Özman, Aylin. 2007. “İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu.” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt III: Modernleşme ve Batıcılık içinde, editörler Tanıl Bora ve Murat Gültekin, 74-77. İstanbul: İletişim Yayınları.
Rubin, Gayle S. 2014. “Cinselliği Düşünmek: Cinsellik Politikasına Dair Radikal Bir Kuram Üzerine Notlar.” KaosQueer+ 1: 23-52.
Sancar, Serpil. 2013. Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Sarıtaş, Ezgi. 2012. “Seksoloji: 1945-1955 Arası Türkiye’de Cinsel Terbiye.” Fe Dergi 4 (2): 57-71.
Sarıtaş, Ezgi. 2020. Cinsel Normalliğin Kuruluşu: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Heteronormatiflik ve İstikrarsızlıkları. İstanbul: Metis.
Sarıtaş, Ezgi. 2024a. “Creating a Space for Trans Self-Narrative in 1930s Turkey: Kenan Çinili’s Memoir.” Gender & History 36 (1): 167-90. https://doi. org/10.1111/1468-0424.12747.
Sarıtaş, Ezgi. 2024b. “Medicalization, Sensationalization and Self-Expression: Narratives of Intersex and Gender-Affirming Surgeries.” Trafo: Blog for Transregional Research, 26 Mart 2024. https://trafo.hypotheses.org/50890.
Sivri, Gizem. 2024. “The Birth of Ottoman Penal Biopolitics: Motherhood, Pregnancy and Child-Protection in the Criminal Justice System (1850- 1918).” Middle Eastern Studies 61 (2) 203-220. https://doi.org/10.1080/002 63206.2024.2390630.
Somel, Selçuk Akşin. 2010. Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908): İslâmlaşma, Otokrasi ve Disiplin. Çeviren Osman Yener. İstanbul: İletişim Yayınları.
Stewart, Mary Lynn. 1997. “‘Science Is Always Chaste’: Sex Education and Sexual Initiation in France, 1880s-1930s.” Journal of Contemporary History 32 (3): 381-394.
Şensoy, Naci. 1947. “Çocuk Suçluluğunun Aktüel Durumu ve Çocuklar Tarafından Kesretle İşlenen Suçlar.” İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası 13 (3): 867-892.
Topal, Ömer Faruk. 2020. “The Politics of Male Circumcision in the Late Ottoman Empire.” Middle Eastern Studies 57 (1): 1-13. https://doi.org/10.1 080/00263206.2020.1816546
Turkyilmaz, Zeynep. 2016. “Maternal Colonialism and Turkish Woman’s Burden in Dersim: Educating the ‘Mountain Flowers’ of Dersim.” Journal of Women’s History 28 (3): 162-186. https://dx.doi.org/10.1353/ jowh.2016.0029.
Üstel, Füsun. 2004. “Makbul Vatandaş”ın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Velde, Van de. 1948. Mükemmel İzdivaç. Cinsî Hayatımızın İçyüzü. Çeviren Ertuğrul Kayihan. İstanbul: Tecelli Basımevi.
von Krafft-Ebing, Richard. 1949. Tenasül Hayatımızda Bozukluklar (Psychopatia Sexualis). Çeviren D. Bahar ve Burhan Arpad. İstanbul: Arif Bolat Kitabevi.
Wyers, Mark David. 2012. “Wicked” İstanbul: The Regulation of Prostitution in the Early Turkish Republic. İstanbul: Libra Kitap.
Yeşilkaya, Neşe G. 2003. Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık. İstanbul: İletişim Yayınları.
Yılmaz, Seçil. 2017. “Threats to Public Order and Health: Mobile Men as Syphilis Vectors in Late Ottoman Medical Discourse and Practice.” Journal of Middle East Studies 13 (2): 222-243.
Zihnioğlu, Yaprak. 2003. Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği. İstanbul: Metis Yayınları.
A.K. 1950. Yayımlanmamış günlük.
2 Mayıs 1930. “Kadınların Kaşları Fena Halde Çatıldı,” Milliyet.
1 Mart 1931. “Her Genç Kız Neler Bilmelidir?” Cumhuriyet.
10 Ekim 1931. “Manisa Necatibey Mektebinde Konferans,” Akşam.
30 Aralık 1932. “Cinsî Terbiye Bahsi,” Vakit.
29 Kasım 1933. “Gençlik ve Akıl Sağlığı,” Cumhuriyet.
12 Mart 1940. “Tenasül Hayatımız Kitabı,” Cumhuriyet.
19 Eylül 1940. “Rasgele: Açık Bir Mevzu,” Haber.
5 Şubat 1941. “Nüfus Düşmanı Ameliyat: Cinsî Terbiye Sahasında İrşatlar Lazım,” Haber.
21 Ocak 1943. “Cinsi Terbiye Anketimize Gelen Cevaplar,” Yeni Adam 421.
28 Ocak 1943. “Cinsi Terbiye Anketimize Gelen Cevaplar,” Yeni Adam 422.
2 Şubat 1943. “Cinsi Terbiye Anketimize Gelen Cevaplar,” Yeni Adam 423.
11 Şubat 1943. “Cinsî Terbiye Anketimize Gelen Cevaplar,” Yeni Adam 424.
Haziran 1949. “Cinsiyet Alemi Okuyucularla Konuşuyor,” Cinsiyet Alemi: Seksüalite 1, no.1: 75.
Ekim 1949. “İkinci Cildimize Başlarken,” Seksoloji: Cinsi Terbiyede Salahiyetli Bir Rehber 2, no. 7.
Aralık 1949. “Sual ve Cevaplar,” Seksoloji 2 (9): 64.
Adat, M. 10 Eylül 1940. “Çocuklarda Cinsî Terbiye Meselesi: Cinsî Terbiye Ne Şekilde Verilmeli,” Tan.
Adat, M. 19 Eylül 1940. “Çocuklarda Cinsî Terbiye Meselesi: Cinsî Terbiye Ne Şekilde Verilmeli,” Tan.
Adat, M. 21 Eylül 1940. “Çocuklarda Cinsî Terbiye Meselesi,” Tan.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 29 Ekim 1942. “Cinsî Terbiye,” Yeni Adam 409.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 24 Şubat 1944. “Kadın Saplantısı,” Yeni Adam 478.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 23 Mayıs 1946. “Cinsel Eğitim 14,” Yeni Adam 595.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 4 Temmuz 1946. “Cinsel Eğitim 20,” Yeni Adam 601.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 22 Ağustos 1946. “Cinsel Eğitim 27,” Yeni-Adam 608.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 5 Eylül 1946. “Cinsel Eğitim 29,” Yeni-Adam 610.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 11 Aralık 1947. “Cinsel Eğitim 31,” Yeni Adam 612.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 17 Kasım 1949. “Cinsel Eğitim 43,” Yeni Adam 624.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 20 Nisan 1950. “Cinsel Eğitim 65,” Yeni Adam 646.
Ertuğ, Celal. 15 Ağustos 1945. “Tıbbî Bahisler: Cinsî Terbiye,” Ulus.
Sadullah, Naci. 7 Mayıs 1936. “Cinsî Terbiye Mütehassısı Zekâvet Zati Diyor ki,” Perşembe 58.
Sertel, Sabiha Zekeriya. 25 Temmuz 1938. “Mahallenin Namusu.” Tan.

Toplam 99 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	İletişim ve Medya Çalışmaları (Diğer), Kültürel çalışmalar (Diğer), Kadın Araştırmaları
Bölüm	Makaleler
Yazarlar	Ezgi Sarıtaş 0000-0003-3445-4177
Yayımlanma Tarihi	31 Mayıs 2025
Gönderilme Tarihi	20 Ağustos 2024
Kabul Tarihi	8 Nisan 2025
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2025Cilt: 12 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA	Sarıtaş, E. (2025). “Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!”: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 12(1), 69-100.
AMA	Sarıtaş E. “Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!”: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi. Mayıs 2025;12(1):69-100.
Chicago	Sarıtaş, Ezgi. “‘Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!’: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları”. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi 12, sy. 1 (Mayıs 2025): 69-100.
EndNote	Sarıtaş E (01 Mayıs 2025) “Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!”: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi 12 1 69–100.
IEEE	E. Sarıtaş, “‘Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!’: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları”, Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, c. 12, sy. 1, ss. 69–100, 2025.
ISNAD	Sarıtaş, Ezgi. “‘Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!’: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları”. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi 12/1 (Mayıs 2025), 69-100.
JAMA	Sarıtaş E. “Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!”: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi. 2025;12:69–100.
MLA	Sarıtaş, Ezgi. “‘Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!’: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları”. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, c. 12, sy. 1, 2025, ss. 69-100.
Vancouver	Sarıtaş E. “Bilgi Asla Gayri Ahlâki Değildir!”: Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında Cinsel Terbiye Tartışmaları. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi. 2025;12(1):69-100.

Kapak Resmi İndir

Makale Dosyaları

Tam Metin