Öz
The Republican People's Party, which had ruled Turkey for 27 years, left the government to the Democrat Party (DP) in 1950. This situation meant the transfer of control of the state-owned radio to the DP. In this case, the first point of interest is what kind of attitude the DP followed during its governance because the DP had demanded the right to speak on the radio to the political party before it took over power. The second point to be questioned is how the DP changed the radio in line with its own political interests. In this context, we focused on the reform process of the radio in 1954 and probed content of the reforms and what the DP wanted to go through these reforms. We used the following resources for investigation: State Archives, minutes of the court, parliamentary minutes, laws, commission reports, Milliyet, Cumhuriyet, and Aksam newspapers, Radyonun Sesi, Radyo Alemi, Akis magazines and memories of important people related to the radio. As a result of the study, we have reached the conclusion that some reform attempts like broadcast contents, radio employees and the development of infrastructure were successful in improving the radio. However, three points are important in the reform initiative. Firstly the decisions taken weren’t fully implemented. Secondly, in the event of a conflict with the interests of the DP and the radio, the profits of the DP were favored. Lastly, some changes played an important role in making the radio a propaganda organ of the DP.
Anahtar Kelimeler
Democrat Party radio reform radio programs radio staff radio infrastructure
Kaynakça
- Acar, Ayla. 2008. "Soğuk Savaş Yıllarında Amerikan Kültürünün Türkiye'ye Girişinde Basının Rolü (1945-1960)." Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi.
- Ahıska, Meltem. 2005. Radyonun Sihirli Kapısı. İstanbul: Metis Yayınları.
- Ahmad, Feroz. 1996. Demokrasi Sürecinde Türkiye. Çeviren Ahmet Fethi. İstanbul: Hil Yayınları.
- Akdoğan, Pelin. 2013. "Türkiye'de Çok Partili Dönemde Radyo ve İktidar." Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi.
- Aksoy, Muammer. 1960. Partizan Radyo ve DP. Ankara: Forum Yayınları Seri:1.
- Alemdar, Korkmaz. 2001. İletişim ve Tarih. Ankara: Ümit Yayıncılık.
- Asker, Ayşe. 2014. "DP'nin Radyoyu İktidar Aracı Yapması: 1957 Seçim Sonuçlarının Radyo Aracılığıyla Erken Yayınlanması." İletişim Araştırmaları 12 (1):125-156.
- Avcıoğlu, Doğan. 1998. Türkiye'nin Düzeni: Dün-Bugün-Yarın. Cilt 1. İstanbul: Tekin Yayinevi.
- Aziz, Aysel. 1968. Radyo ve Köy Yayınları. Ankara: TRT Merkez Program Dairesi Başkanlığı Servis Yayınları.
- Bekata, Hıfzı Oğuz. 1960. Birinci Cumhuriyet Biterken. Ankara: C̦ığır Yayınları.
- Boratav, Korkut. 2003. Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2002. Ankara: İmge Kitabevi.
- Cankaya, Özden. 2003. Bir Kitle İletişim Kurumunun Tarihi: TRT, 1927-2000. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Duruşma Tutanakları. Devlet Radyosunun DP Organı Haline Getirilerek Tek Fert veya Zümre İdaresi Kurmak Gayesiyle Propaganda Yaptırılması Suçuna Ait Dava, Esas: 1960/20.
- Eroğul, Cem. 1998. "Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-71."Geçiş Sürecinde Türkiye içinde, Editörler Irvin Cemil Schick ve Ertuğrul Ahmet Tonak, 112-158. İstanbul: Belge Yayınları.
- Ersari, Nevra. 2015. "Ellili Yıllarda Radyo ve Siyaset." Türkiye'nin 1950'li Yılları içinde, Editör Mete Kaan Kaynar, 393-422. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Faik, Bedii. 2001. Matbuat Basın Derken… Medya. Cilt 3. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
- Gülizar, Jülide. 1985. Türkiye Radyoları. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde, Cilt 10. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Gülizar, Jülide. 2008. Burası Türkiye Radyoları. Ankara: Sinemis Yayınları.
- Güngör, Süleyman. 2005. "Seçim Kanunlarında Demokrat Parti'nin Yaptığı Değişiklikler ve Siyasal Anlamı." Mülkiye Dergisi 29 (247):99-108.
- İlkin, Selim, ve İlhan Tekeli. 1982. Uygulamaya Geçerken Türkiye'de Devletçiliğin Oluşumu. Ankara: ODTÜ Yayınları.
- Kejanlıoğlu, Beybin D. 2005. "Türkiye’de Radyo ve Televizyon Yayıncılığının Siyasası."Radyo ve Radyoculuk içinde, Editör Sevda Alankuş, 145-176. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
- Kocabaşoğlu, Uygur. 1980. Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 442.
- Kocabaşoğlu, Uygur. 1985. Radyo. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde, Cilt 10. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Komisyon Raporları. 28 Ocak 1953. Yeni Radyo İstasyonlarının Kurulması, Ankara İstasyonunun Tevsi ve Takviyesi İçin Gelecek Yıllara Geçici Yüklenmelere Girişilmesi Hakkında Kanun layihası ve İçişleri, Maliye ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/542). https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d09/c024/tbmm09024105ss0244.pdf.
- Oskay, Ünsal. 1971. Toplumsal Gelişmede Radyo ve Televizyon. Ankara: Sevinç Matbaası.
- Polat, Nejla. 2018. "1946 Çok Partili Dönemin Başlangıcından 1964 TRT'nin Kurulmasına Kadar Türkiye'de RAdyo Yayıncılığı." İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi 10 (1):125-137.
- Refik, Cemal. 1954. "Radyoda Islahat." Akşam, 16 Haziran 1954.
- Sarol, Mekerrem. 2014a. Bilinmeyen Menderes. Cilt 1. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
- Sarol, Mekerrem. 2014b. Bilinmeyen Menderes. Cilt 2. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
- Sarol, Mükerrem. 1954. "Basın ve Turizm Davamız." Akis, 19 Haziran 1954.
- Sevengil, Refik Ahmed. 1954. "Adana, Erzurum, İzmir Radyoları." Cumhuriyet, 12 Ocak 1954.
- Som, Can. 2008. Parazitli Demokrasi: Demokrat Parti'nin Radyo Davasi. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
- Şener, Mustafa. 2015. "Burjuva Uygarlığının Peşinde."Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat içinde, Editörler Gökhan Atılgan, Cenk Saraçoğlu ve Ateş Uslu, 195-340. İstanbul: Yordam Kitap.
- Tekeli, İlhan ve Selim İlkin. 1982. Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu, Ankara: ODTÜ Yayınları.
- Timur, Taner. 1991. Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Toker, Metin. 1991. DP Yokuş Aşağı 1954 - 1957 (Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973 Serisi). Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Tokmak, Mustafa. 2007. "Basın-İktidar İlişkileri Çerçevesinde Demokrat Parti ve Ankara Radyosu." Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
- Tunçay, Mete. 1989. "Siyasi Tarih 1950-1960."Türkiye Tarihi 4, Çağdaş Türkiye 1908-1980 içinde, Editör Sina Akşin. İstanbul: Cem Yayınevi.
- Ulunay, Refii Cevad. 1955. "Neden Bülbül Fegan İtmez! ." Milliyet, 4 Ocak 1955.
- Ulunay, Refii Cevad. 1954. "Alaturka mı? Alafranga mı?" Milliyet, 26 Temmuz 1954.
- Yazgan, Teoman. 2006. Önce Radyo Vardı: Bir Halk Üniversitesi Ankara Radyosu ve Diğerleri 1928-2005. İstanbul: Tekin Yayınevi.
- Zürcher, Erik Jan. 1998. Modernleşen Türkiye'nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Öz
Cumhuriyet
Halk Partisi’nin 27 yıllık iktidarını, 1950 yılında Demokrat Parti’ye (DP)
bırakması, bir devlet kuruluşu olan radyonun da devri anlamına gelmektedir. Bu
durumda merak edilen ilk nokta, muhalefette olduğu yıllarda, siyasal partilere
radyoda konuşma hakkı talep eden DP’nin, iktidarı döneminde nasıl bir çizgi
izlediğidir. Sorgulanması gereken ikinci nokta ise, DP’nin radyoyu kendi
siyasal çıkarları doğrultusunda nasıl değişime tabi tuttuğudur. Bu bağlamdan
hareketle bu çalışmada, radyonun 1954 yılındaki ıslah girişimine
odaklanılmakta, ıslahatların içeriği ve DP’nin bu ıslahatlar yoluyla radyo
özelinde ne yapmak istediği irdelenmektedir. İnceleme için ulaşılabilen
yazışmalar, Devlet Arşivleri, duruşma ve Meclis tutanakları, yasalar, komisyon
raporları, Milliyet, Cumhuriyet ve Akşam gazeteleri ile Radyonun Sesi, Radyo Âlemi ve Akis dergileri taranmış, ayrıca radyo
ile ilgili önemli kişilerin anılarından yararlanılmıştır. İnceleme sonucunda
yayın içerikleri, çalışanlar ya da altyapı gibi konulardaki kimi ıslahat
girişimlerinin radyoyu iyileştirmek konusunda isabetli olduğu ancak alınan
kararların tam anlamıyla uygulanamadığı, radyonun iyileştirilmesiyle DP’nin
çıkarlarının çatışması durumunda DP’nin çıkarlarının tercih edildiği, yapılan
bazı değişikliklerin radyoyu DP’nin propaganda organı haline getirmede önemli rol
oynadığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler
Demokrat Parti radyo ıslahı radyo programları radyo çalışanları radyo altyapısı
Kaynakça
- Acar, Ayla. 2008. "Soğuk Savaş Yıllarında Amerikan Kültürünün Türkiye'ye Girişinde Basının Rolü (1945-1960)." Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi.
- Ahıska, Meltem. 2005. Radyonun Sihirli Kapısı. İstanbul: Metis Yayınları.
- Ahmad, Feroz. 1996. Demokrasi Sürecinde Türkiye. Çeviren Ahmet Fethi. İstanbul: Hil Yayınları.
- Akdoğan, Pelin. 2013. "Türkiye'de Çok Partili Dönemde Radyo ve İktidar." Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi.
- Aksoy, Muammer. 1960. Partizan Radyo ve DP. Ankara: Forum Yayınları Seri:1.
- Alemdar, Korkmaz. 2001. İletişim ve Tarih. Ankara: Ümit Yayıncılık.
- Asker, Ayşe. 2014. "DP'nin Radyoyu İktidar Aracı Yapması: 1957 Seçim Sonuçlarının Radyo Aracılığıyla Erken Yayınlanması." İletişim Araştırmaları 12 (1):125-156.
- Avcıoğlu, Doğan. 1998. Türkiye'nin Düzeni: Dün-Bugün-Yarın. Cilt 1. İstanbul: Tekin Yayinevi.
- Aziz, Aysel. 1968. Radyo ve Köy Yayınları. Ankara: TRT Merkez Program Dairesi Başkanlığı Servis Yayınları.
- Bekata, Hıfzı Oğuz. 1960. Birinci Cumhuriyet Biterken. Ankara: C̦ığır Yayınları.
- Boratav, Korkut. 2003. Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2002. Ankara: İmge Kitabevi.
- Cankaya, Özden. 2003. Bir Kitle İletişim Kurumunun Tarihi: TRT, 1927-2000. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Duruşma Tutanakları. Devlet Radyosunun DP Organı Haline Getirilerek Tek Fert veya Zümre İdaresi Kurmak Gayesiyle Propaganda Yaptırılması Suçuna Ait Dava, Esas: 1960/20.
- Eroğul, Cem. 1998. "Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-71."Geçiş Sürecinde Türkiye içinde, Editörler Irvin Cemil Schick ve Ertuğrul Ahmet Tonak, 112-158. İstanbul: Belge Yayınları.
- Ersari, Nevra. 2015. "Ellili Yıllarda Radyo ve Siyaset." Türkiye'nin 1950'li Yılları içinde, Editör Mete Kaan Kaynar, 393-422. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Faik, Bedii. 2001. Matbuat Basın Derken… Medya. Cilt 3. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
- Gülizar, Jülide. 1985. Türkiye Radyoları. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde, Cilt 10. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Gülizar, Jülide. 2008. Burası Türkiye Radyoları. Ankara: Sinemis Yayınları.
- Güngör, Süleyman. 2005. "Seçim Kanunlarında Demokrat Parti'nin Yaptığı Değişiklikler ve Siyasal Anlamı." Mülkiye Dergisi 29 (247):99-108.
- İlkin, Selim, ve İlhan Tekeli. 1982. Uygulamaya Geçerken Türkiye'de Devletçiliğin Oluşumu. Ankara: ODTÜ Yayınları.
- Kejanlıoğlu, Beybin D. 2005. "Türkiye’de Radyo ve Televizyon Yayıncılığının Siyasası."Radyo ve Radyoculuk içinde, Editör Sevda Alankuş, 145-176. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
- Kocabaşoğlu, Uygur. 1980. Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 442.
- Kocabaşoğlu, Uygur. 1985. Radyo. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde, Cilt 10. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Komisyon Raporları. 28 Ocak 1953. Yeni Radyo İstasyonlarının Kurulması, Ankara İstasyonunun Tevsi ve Takviyesi İçin Gelecek Yıllara Geçici Yüklenmelere Girişilmesi Hakkında Kanun layihası ve İçişleri, Maliye ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/542). https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d09/c024/tbmm09024105ss0244.pdf.
- Oskay, Ünsal. 1971. Toplumsal Gelişmede Radyo ve Televizyon. Ankara: Sevinç Matbaası.
- Polat, Nejla. 2018. "1946 Çok Partili Dönemin Başlangıcından 1964 TRT'nin Kurulmasına Kadar Türkiye'de RAdyo Yayıncılığı." İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi 10 (1):125-137.
- Refik, Cemal. 1954. "Radyoda Islahat." Akşam, 16 Haziran 1954.
- Sarol, Mekerrem. 2014a. Bilinmeyen Menderes. Cilt 1. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
- Sarol, Mekerrem. 2014b. Bilinmeyen Menderes. Cilt 2. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
- Sarol, Mükerrem. 1954. "Basın ve Turizm Davamız." Akis, 19 Haziran 1954.
- Sevengil, Refik Ahmed. 1954. "Adana, Erzurum, İzmir Radyoları." Cumhuriyet, 12 Ocak 1954.
- Som, Can. 2008. Parazitli Demokrasi: Demokrat Parti'nin Radyo Davasi. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
- Şener, Mustafa. 2015. "Burjuva Uygarlığının Peşinde."Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat içinde, Editörler Gökhan Atılgan, Cenk Saraçoğlu ve Ateş Uslu, 195-340. İstanbul: Yordam Kitap.
- Tekeli, İlhan ve Selim İlkin. 1982. Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu, Ankara: ODTÜ Yayınları.
- Timur, Taner. 1991. Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Toker, Metin. 1991. DP Yokuş Aşağı 1954 - 1957 (Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973 Serisi). Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Tokmak, Mustafa. 2007. "Basın-İktidar İlişkileri Çerçevesinde Demokrat Parti ve Ankara Radyosu." Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
- Tunçay, Mete. 1989. "Siyasi Tarih 1950-1960."Türkiye Tarihi 4, Çağdaş Türkiye 1908-1980 içinde, Editör Sina Akşin. İstanbul: Cem Yayınevi.
- Ulunay, Refii Cevad. 1955. "Neden Bülbül Fegan İtmez! ." Milliyet, 4 Ocak 1955.
- Ulunay, Refii Cevad. 1954. "Alaturka mı? Alafranga mı?" Milliyet, 26 Temmuz 1954.
- Yazgan, Teoman. 2006. Önce Radyo Vardı: Bir Halk Üniversitesi Ankara Radyosu ve Diğerleri 1928-2005. İstanbul: Tekin Yayınevi.
- Zürcher, Erik Jan. 1998. Modernleşen Türkiye'nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 14 Haziran 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |