Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme

Tunç Boran

doi:10.24955/ilef.1396894

Research Article

(Not) Doubting Canonical Cinema Historiography: A Few Corrections to Nazım Hikmet’s Filmography

Year 2023, , 169 - 202, 28.11.2023

Tunç Boran

https://doi.org/10.24955/ilef.1396894

Abstract

In addition to being a world-renowned poet and writer, Nazım Hikmet was professionally interested in cinema. He worked in the cinema industry in Turkey in the 1930s. In the main source texts that form the canon of Turkish cinema history, it is claimed that Nazım Hikmet, working under the pseudonym Mümtaz Osman, directed the documentary films Düğün Gecesi (Kanlı Nigâr) in 1933 and İstanbul Senfonisi and Bursa Senfonisi in 1934. Another film mentioned in these sources, but without any connection to Nazım Hikmet, is the 1933 film Yeni Karagöz or Karagöz, which describes a Karagöz play performed by Hazım Körmükçü from start to finish. Because of the canonical status of these sources, the information they contain has been adopted and repeated unquestioningly. This study aims to change that. It compares the information given in the sources of cinema history about the lost films Karagöz, Düğün Gecesi, İstanbul Senfonisi, and Bursa Senfonisi to data obtained from contemporary newspapers. Through research into newspapers from the period, it finds that the real name of the movie Karagöz or Yeni Karagöz, whose director is stated in the sources as Hazım (Körmükçü), is 25 Sene Evvel Bir Karagöz Gecesi, and its director is Nazım Hikmet, again under the pseudonym Osman Mümtaz. It also finds that three Karagöz films were shot in 1933, including Karagöz Şair and Karagöz Çifte Cadılar. Furthermore, though cinema history sources date the films İstanbul Senfonisi and Bursa Senfonisi to 1934, the real dates of these films are respectively 1938 and 1939. While the study concludes that Nazım Hikmet did indeed direct İstanbul Senfonisi, he was in prison during the shooting and screening of Bursa Senfonisi. These new findings suggest that mistakes were made in the canonical sources of Turkish cinema history regarding the names, affiliations, and production and screening dates of Nazım Hikmet’s documentary films, and that these mistakes were repeated in later publications. This historiographical flaw arises from the fact that cinema historians resort to secondary sources and references rather than primary sources and do not use a comparative perspective. In addition, this study also discusses the qualities and cinematographic features of the lost films in terms of documentary cinema history in light of its findings.

Keywords

Documentary history, Nazım Hikmet, cinema history, actuality film, historiography

References

Adalı, Bilgin. 1986. Belgesel Sinema. İstanbul: Hil Yayınları.
Akman, Ercüment. 1974. “Nazım Hikmet ve Sinema.” Türkiye Defteri (8): 108-113.
Ayhan, Ece. 1967. “Nazım Hikmet ve Sinema.” Yeni Sinema (9): 40-41.
Aytekin, Hakan. 2017. Türkiye’de Toplumsal Değişme ve Belgesel Sinema. İstanbul: BSB Yayınları.
Boran, Tunç. 2022. “Türkiye’nin Turizm Şafağında Belgesel Filmlerin Yeri (1950- 1960).” Turizm Sektöründe İletişim: Kavram, Uygulama ve Öneriler içinde, editör Gül Coşkun-Değirmen, 219-244. Ankara: Nobel Yayınları.
Carr, Edward Hallett. 2002. Tarih Nedir? İstanbul: İletişim Yayınları.
Cemal, Osman. 1933a. “Karagöz Sinemada Bu da Başka Karagöz.” Vakit 8 Ocak 1933, 7.
Cemal, Osman. 1933b. “Sinemada Orta Oyunu.” Vakit 27 Mart 1933, 7.
Cimcoz, Adalet. 1968. “2. Seslendirme Anıları.” Yeni Sinema (19-20): 40-42.
Çalapala, Rakım. 2009. “Türkiye’de Filmcilik.” Kebikeç (28): 103-112.
Doğan, Emrah. 2010. “Nijat Özön ve Türk Sinema Tarihyazıcılığı.” Folklor/ Edebiyat 16 (61): 193-211.
Evren, Burçak. 2006. Türk Sinema Yönetmenleri Sözlüğü. Antalya: 43. Antalya Film Festivali Yayını.
Fuat, Memet. 1976. Nazım ile Piraye. İstanbul: De Yayınevi.
Fuat, Memet. 1998. Gölgede Kalan Yıllar. İstanbul: Adam Yayınları.
Fuat, Memet. 2021. A’dan Z’ye Nazım Hikmet. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gökmen, Mustafa. 1989. Başlangıçtan 1950’ye Kadar Türk Sinema Tarihi ve Eski İstanbul Sinemaları. İstanbul: Denetim Ajans Basımevi.
Göksu, Saime ve Edward Timms, 2011. Romantik Komünist Nazım Hikmet’in Yaşamı ve Eseri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gündeş, Simten. 1998. Belgesel Filmin Yapısal Gelişimi Türkiye’ye Yansıması. İstanbul: Alfa Yayınları.
Hakan, Fikret. 2014. Türk Sinema Tarihi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Hinkle, Eugene M. 2009. “Modern Türkiye’de Sinema.” Kebikeç (28): 91-102.
İzzet, Selami. 1933a. “Sohbetler- İstanbul Değişmemiş!” Vakit 7 Ocak 1933, 3.
İzzet, Selami. 1933b. “Sinemada Orta Oyunu.” Vakit 29 Mart 1933, 3.
Kudret, Cevdet. 1968. Karagöz Cilt:1. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Makal, Oğuz. 2002. “Nazım Hikmet’i Senaryoları ve Filmleriyle Keşfetmek.” 100. Doğum Yıl Dönümünde Nazım Hikmet’e Armağan içinde, editör Alpay Kabacalı, 425-456. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Makal, Oğuz. 2003. Beyazperde ve Sahnede Nazım Hikmet. İstanbul: YGS Yayınları.
Metin, Ziya. 1967. “Belge Filmi Yönetmenlerimiz.” Yeni Sinema (10-11): 41-42.
Nureddin, Vâlâ. 1933. “Sinemada Orta Oyunu.” Akşam 29 Mart 1933, 3.
Odabaşı, İ. Arda. 2017. Milli Sinema Osmanlı’da Sinema Hayatı ve Yerli Üretime Geçiş. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Onaran, Âlim Şerif. 1981. Muhsin Ertuğrul’un Sineması. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Onaran, Âlim Şerif. 1994. Türk Sineması (I. Cilt). Ankara: Kitle Yayınları.
Oral, Haluk. 2019. Nazım Hikmet’in Yolculuğu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Özen, Emrah. 2009. “Özön›ün Paltosundan Kurtulmak: Türkiye Sineması Tarihi Çalışmalarının Eleştirel Bir Değerlendirmesi.” İletişim Araştırmaları 7(1-2): 13-47.
Özgüç, Agâh. 2005. Türlerle Türk Sineması. İstanbul: Dünya Yayıncılık. Özgüç, Agâh. 2012. Ansiklopedik Türk Filmleri Sözlüğü. İstanbul: Horizon Yayınları.
Özön, Nijat. 1968. Türk Sineması Kronolojisi (1895-1966). İstanbul: Bilgi Yayınları.
Özön, Nijat. 2003. Türk Sineması Tarihi. Ankara: Antalya Kültür Sanat Vakfı Yayınları.
Sadoul, Georges. 1999. Histoire du Cinéma Mondial. Paris: Flammarion.
Sayar, Vecdi. 1980. “Sinemacı Nazım Hikmet.” Yeni Sinema (32): 9-13.
Scognamillo, Giovanni. 1967. “Türkiye’de Belge Film Çalışmaları.” Yeni Sinema (10-11): 38-40.
Scognamillo, Giovanni. 2010. Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Sekmeç, Ali Can. 2014. Türk Sinemasında Görüntü Yönetmenleri 1914-2014. Antalya: 51. Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali Yayını.
Sevilen, Muhittin. 1969. Karagöz. İstanbul: MEB Yayınları.
Soner, Ahmet. 1971. “Sinemacı Gözüyle: Nazım.” Cumhuriyet Sanat-Edebiyat 3 Ocak 1971, 4.
Tilgen, Nurullah. 2009. “Bugüne Kadar Filmciliğimiz.” Kebikeç (28):113-134.
Tosun, Necip. 2007. “Nazım Hikmet ve Sinema.” Hece Aylık Edebiyat Dergisi (121): 395-401.
Uçar, Özgün. 2019. “Nazım Hikmet’in Kayıp Filmi: Güneşe Doğru.” Atlas Tarih (56): 122-125.
Ünser, Orhan. 1994. “Nazım Hikmet’in Sinema Çalışmaları: Ali Baba.” Antrakt (33): 23-25.
Yıldırım, Tunç ve Elem-Yıldırım Fehime. 2020. “Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı.” İlef Dergisi 7 (1): 39-72. https://doi.org/10.24955/ilef.735454.
Yıldırım, Tunç. 2022. “Modern Türk Sinema Tarihyazımına Marxist ve Ulusalcı Bir Giriş: Nijat Özön’ün Sinema Tarihçiliğine Dair Görüşler.” Uluslararası Prof. Dr. Halil İnalcık Tarih ve Tarihçilik Sempozyumu Bildirileri I.Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. 207-241.
Yalçın, Altan. 1967. “Sinematek Arşivinde İki Yıl.” Yeni Sinema (10-11): 6-8.
“Alemdar.” Cumhuriyet 10 Nisan 1938, 4.
“Ali Baba Hindistan’da.” Son Posta 17 Şubat 1938, 4.
“Ali Baba Hindistan’da.” Son Telgraf. 17 Şubat 1938, 4.
“Ankara Sinemaları.” Milliyet 15 Nisan 1933, 8.
“Beyoğlu Halk Sineması.” Haber Akşam Postası 19 Haziran 1941, 7.
“Beyoğlu Halk Sineması.” Son Posta 2 Nisan 1941, 4.
“Bora Filmi Görülmemiş Bir Muvaffakiyetle Melek’te Devam Ediyor.” Cumhuriyet 18 Şubat 1938, 4.
“Bora.” Son Telgraf 19 Şubat 1938, 4.
“Bu Akşam Elhamra Sineması.” Akşam 4 Nisan 1993, 4.
“Bu Akşam Elhamra Sinemasında Mukaddes Yalan.” Son Posta 29 Mart 1933, 8.
“Bu Akşam Elhamra Sinemasında.” Son Posta 11 Ocak 1933, 8.
“Bu Akşam Elhamra Sinemasında.” Son Posta 4 Nisan 1933, 8.
“Bu Akşam Elhamra Sinemasında.” Vakit 11 Ocak 1933, 4.
“Bu Akşam İpek Sinemasında.” Akşam 10 Şubat 1938, 4.
“Bu Akşam İpek Sinemasında.” Cumhuriyet 10 Şubat 1938, 4.
“Bu Sene İstanbul Bayramdan Bayrama Giriyor.” Akşam 4 Nisan 1933, 4. “Bu Sene İstanbul Bayramdan Bayrama Giriyor.” Son Posta 4 Nisan 1933, 8.
“Bugün Elhamra Sinemasında Düğün Gecesi.” Son Posta 24 Mart 1933, 8.
“Bugün Elhamra Sinemasında Karagöz Filmi.” Son Posta 6 Ocak 1933, 8.
“Bugün Elhamra Sinemasında Karagöz’ün Filmi.” Vakit 6 Ocak 1933, 4.
“Bugün Elhamra Sinemasında.” Son Posta 13 Ocak 1933, 8.
“Bugün İki Muazzam Film Birden.” Halkın Sesi 14 Şubat 1938, 2.
“Bugün İki Muazzam Film Birden.” Halkın Sesi 17 Şubat 1938, 2.
“Bugün İpek Sinemasında.” Akşam 22 Aralık 1933, 4.
“Bugün İpek ve Saray Sinemalarında.” Vakit 26 Mart 1939, 4.
“Bugün Melek Sinemasında.” Kurun 11 Şubat 1938, 4.
“Bugün Milli Sinemada.” Cumhuriyet 30 Ağustos 1933, 4.
“Bugün Saray ve İpek Sinemasında.” Yeni Sabah 26 Mart 1939, 4.
“Charles Boyer Tarafından Yaratılan Boyer.” Son Posta 20 Şubat 1938, 4.
“Çarşamba Akşamından İtibaren Elhamra Sineması Haftalık Programına İlaveten Karagöz Filmini Takdim Edecektir.” Vakit 2 Ocak 1933, 4.
“Düğün Gecesi Elhamra’da.” Cumhuriyet 24 Mart 1933, 5.
“Düğün Gecesi.” Vakit 27 Şubat 1933, 6.
“Elhamra Sineması Düğün Gecesi.” Milliyet 31 Mart 1933, 4.
“Elhamra Sineması Reklamı.” Milliyet 2 Ocak 1933, 4.
“Elhamra Sinemasına Koşacak.” Vakit 5 Nisan 1933, 4.
“Elhamra Sinemasında Büyük Muvaffakiyet.” Son Posta 26 Mart 1933, 8.
“Elhamra Sinemasında Düğün Gecesi.” Akşam 2 Nisan 1933, 4.
“Elhamra Sinemasında.” Milliyet 4 Ocak 1933, 4.
“Elhamra Sinemasının Misilsiz Programı Misilsiz Bir Muvaffakiyet Kazandı.” Son Posta 5 Ocak 1933, 12.
“Elhamra Sinemasının Zengin Programı Misilsiz Bir Rağbet Kazanmaktadır.” Vakit 8 Ocak 1933, 4.
“Elhamra.” Vakit 5 Ocak 1933, 4.
“Gazeteci Düşmanı.” Vakit 2 Mart 1933, 6.
“Gizli Muharebe.” Milliyet 20 Aralık 1933, 4.
“Haftanın Filimleri.” Son Posta 30 Mart 1933, 11.
“Haftanın Filmleri.” Milliyet 24 Mart 1933, 5.
“Halkımızın Sevgilisi Hazım-Naşit-Halide.” Milliyet 3 Mart 1933, 4.
“İkinci Hafta.” Son Posta 13 Nisan 1933, 12.
“İpek Film Stüdyolarında.” Vakit 14 Temmuz 1932, 6.
“Karagöz.” Son Posta 31 Aralık 1932, 8.
“Karagöz.” Vakit 31 Aralık 1932, 4.
“Karagözden Sonra Orta Oyunu Da Filme Geçiyor.” Vakit 22 Ocak 1933, 1.
“Karagözden Sonra Orta Oyunu.” Cumhuriyet 24 Şubat 1933, 5.
“Karım Beni Aldatırsa.” Vakit 7 Temmuz 1932, 6.
“Lale Sineması.” Halkın Sesi 28 Kasım 1935, 3.
“Malek Milyoner.” Akşam 8 Nisan 1933, 4.
“Malek Milyoner.” Milliyet 2 Nisan 1933, 4.
“Ne Var, Ne Oluyor?” Son Posta 20 Ocak 1933, 8.
“Saray ve İpek Sinemalarında.” Milliyet 22 Mart 1939, 4.
“Sarışın Venüs.” Son Posta 26 Nisan 1933, 8.
“Sesli Filim Stüdyosu İşe Başlıyor.” Milliyet 19 Mayıs 1932, 5.
“Sesli Film İpekçi Kardeşler Bir Stüdyo Yaptırıyorlar.” Milliyet 4 Nisan 1932, 5.
“Sinema-Bir İki Satırla.” Cumhuriyet 20 Eylül 1938, 4.
“Sinemalar ve Tiyatrolar.” Haber Akşam Postası 10 Aralık 1939, 6.
“Sinemalar.” Ulus 20 Mart 1938, 12.
“Sinemalar.” Ulus 21 Mart 1938, 12.
“Sinemalar.” Ulus 23 Nisan 1939, 12.
“Taş Yağsa Bile Halkın Akını Kesilemez.” Son Posta 17 Ocak 1933, 8.
“Üsküdar Hale Sinemasında.” Cumhuriyet 30 Mayıs 1933, 4.
“Yalnız Türk’ün Güzel Komedisi.” Son Posta 14 Nisan 1933, 8.
“Yarın Akşam Elhamra Sinemasında.” Akşam 3 Nisan 1933, 4.
“Yarın Akşam Elhamra Sinemasında.” Cumhuriyet 21 Mart 1933, 4.
“Yarın Akşam Elhamra Sinemasında.” Son Posta 3 Nisan 1933, 8.
“Yarın Akşam Saray ve İpek Sinemalarında.” Akşam 22 Mart 1939, 4.
“Yarın Akşam Saray ve İpek Sinemalarında.” Cumhuriyet 22 Mart 1939, 4.
“Yeni Sinemaya.” Yeni Asır 22 Mart 1939, 3.
“Yeni Sinemaya.” Yeni Asır 25 Mart 1939, 3.
Allégret, Marc. 1938. Orage. Fransa: Productions André Daven.
Bilinmiyor. 1933. Karagöz Çifte Cadılar. Türkiye: İpek Film.
Bilinmiyor. 1933. Karagöz Şair. Türkiye: İpek Film.
Bilinmiyor. 1938. Bursa Senfonisi. Türkiye: İpek Film.
Bolváry, Géza von. 1932. Ein Lied, ein Kuß, ein Mädel. Almanya: Super-Film Berlin GmbH.
Butler, David. 1937. Ali Baba Goes to Town. ABD: Twentieth Century Fox.
Cromwell, John. 1932. The World and the Flesh. ABD: Paramount Pictures.
Ertuğrul, Muhsin. 1931. İstanbul Sokaklarında. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1932. Bir Millet Uyanıyor. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1932. Kaçakçılar. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1933. Cici Berber. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1933. Fena Yol (O Kakos Dhromos). Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1933. Karım Beni Aldatırsa. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1933. Naşit Dolandırıcı. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1933. Söz Bir Allah Bir. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1934. Aysel Bataklı Damın Kızı. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1934. Leblebici Horhor Ağa. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1934. Milyon Avcıları. Türkiye: İpek Film.
Feyder, Jacques. 1931. Son of India. ABD: Metro-Goldwyn-Mayer.
Hikmet, Nazım. 1933. 25 Sene Evvel Bir Karagöz Gecesi. Türkiye: İpek Film.
Hikmet, Nazım. 1933. Düğün Gecesi. Türkiye: İpek Film.
Hikmet, Nazım. 1937. Güneşe Doğru. Türkiye: İpek Film.
Hikmet, Nazım. 1938. İstanbul Senfonisi. Türkiye: İpek Film.
L’Herbier, Marcel. 1937. Forfaiture. Fransa: Société du Cinéma du Panthéon.
Lamprecht, Gerhard. 1933. Un Certain Monsieur Grant. Almanya: Universum Film (UFA).
Lubitsch, Ernst. 1932. Broken Lullaby. ABD: Paramount Pictures.
Sedgwick, Edward. 1932. Speak Easily. ABD: Metro-Goldwyn-Mayer.
Sternberg, Josef von. 1932. Blonde Venus. ABD: Paramount Pictures.
Vidor, King. 1932. Bird of Paradise. ABD: RKO Radio Pictures.
Viertel, Berthold. 1931. The Magnificent Lie. ABD: Paramount Pictures.
Wood, Sam. 1937. A Day at the Races. ABD: Metro-Goldwyn-Mayer.

Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme

Year 2023, , 169 - 202, 28.11.2023

Tunç Boran

https://doi.org/10.24955/ilef.1396894

Abstract

Nazım Hikmet, dünyaca tanınan bir şair ve yazar olmasının yanı sıra, sinema ile profesyonel düzeyde ilgilenmiş bir sanatçıdır. 1930’lu yıllarda Türkiye’de sinema sektöründe çalışmıştır. Türk sinema tarihinin kanonunu oluşturan ana kaynak metinlerde, Nazım Hikmet’in Mümtaz Osman müstear adıyla 1933 yılında Düğün Gecesi (Kanlı Nigâr), 1934 yılında ise İstanbul Senfonisi ve Bursa Senfonisi adlı belge filmleri yönettiği iddia edilmektedir. Sinema tarihi kaynaklarında Hazım Körmükçü’nün oynattığı bir Karagöz oyununu baştan sona tespit eden 1933 tarihli Yeni Karagöz veya Karagöz adlı filmden söz edilir ve bu kaynaklarda filmin Nazım Hikmet ile ilişkisinden bahsedilmemektedir. Bu eserlerde yer alan filmlerle ilgili bilgiler, eserlerin kanonik statülerinden ötürü sorgulanmadan benimsenmiş ve tekrar edilmiştir. Bu çalışmada, Karagöz, Düğün Gecesi, İstanbul Senfonisi ve Bursa Senfonisi adlı kayıp filmler hakkında sinema tarihi kaynaklarında verilen bilgiler, dönemin gazetelerinde yapılan araştırmada elde edilen verilerle karşılaştırılmıştır. Kaynaklarda, yönetmeni Hazım (Körmükçü) olarak belirtilen Karagöz veya Yeni Karagöz filminin adının 25 Sene Evvel Bir Karagöz Gecesi, yönetmeninin ise Osman Mümtaz müstear adıyla Nazım Hikmet olduğu belirlenmiştir. Karagöz Şair ve Karagöz Çifte Cadılar filmleri ile 1933 yılında 3 Karagöz filmi çekilmiştir. Sinema tarihi kaynaklarında 1934 tarihli olduğu iddia edilen İstanbul Senfonisi ve Bursa Senfonisi filmlerinden İstanbul Senfonisi filmi 1938, Bursa Senfonisi ise 1939 tarihlidir. İstanbul Senfonisi filminin yönetmeni Nazım Hikmet iken Bursa Senfonisi filminin çekimi ve gösterimi sırasında Nazım Hikmet hapistedir. Elde edilen yeni bilgiler çerçevesinde Nazım Hikmet’in belgesel filmlerinin isimleri, aidiyetleri, yapım ve gösterim tarihleri konusunda sinema tarihinin kanonunu oluşturan metinlerde yanlışlıklar yapıldığını ve takip eden diğer yayınlarda bu yanlışların tekrar edildiğini göstermiştir. Bu tarihyazımsal kusur, sinema tarihçilerinin birincil kaynaklara değil de ikincil kaynaklara ve referanslara başvurmalarından ve karşılaştırmalı bir bakış açısını kullanmamalarından kaynaklanmaktadır. Ayrıca bu çalışmada, elde edilen bulgular çerçevesinde kayıp olan filmlerin belgesel sinema tarihi açısından nitelikleri, sinematografik özellikleri tartışılmaktadır.

Keywords

Belgesel tarihi, Nazım Hikmet, sinema tarihi, aktüel film, tarih yazımı

References

Adalı, Bilgin. 1986. Belgesel Sinema. İstanbul: Hil Yayınları.
Akman, Ercüment. 1974. “Nazım Hikmet ve Sinema.” Türkiye Defteri (8): 108-113.
Ayhan, Ece. 1967. “Nazım Hikmet ve Sinema.” Yeni Sinema (9): 40-41.
Aytekin, Hakan. 2017. Türkiye’de Toplumsal Değişme ve Belgesel Sinema. İstanbul: BSB Yayınları.
Boran, Tunç. 2022. “Türkiye’nin Turizm Şafağında Belgesel Filmlerin Yeri (1950- 1960).” Turizm Sektöründe İletişim: Kavram, Uygulama ve Öneriler içinde, editör Gül Coşkun-Değirmen, 219-244. Ankara: Nobel Yayınları.
Carr, Edward Hallett. 2002. Tarih Nedir? İstanbul: İletişim Yayınları.
Cemal, Osman. 1933a. “Karagöz Sinemada Bu da Başka Karagöz.” Vakit 8 Ocak 1933, 7.
Cemal, Osman. 1933b. “Sinemada Orta Oyunu.” Vakit 27 Mart 1933, 7.
Cimcoz, Adalet. 1968. “2. Seslendirme Anıları.” Yeni Sinema (19-20): 40-42.
Çalapala, Rakım. 2009. “Türkiye’de Filmcilik.” Kebikeç (28): 103-112.
Doğan, Emrah. 2010. “Nijat Özön ve Türk Sinema Tarihyazıcılığı.” Folklor/ Edebiyat 16 (61): 193-211.
Evren, Burçak. 2006. Türk Sinema Yönetmenleri Sözlüğü. Antalya: 43. Antalya Film Festivali Yayını.
Fuat, Memet. 1976. Nazım ile Piraye. İstanbul: De Yayınevi.
Fuat, Memet. 1998. Gölgede Kalan Yıllar. İstanbul: Adam Yayınları.
Fuat, Memet. 2021. A’dan Z’ye Nazım Hikmet. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gökmen, Mustafa. 1989. Başlangıçtan 1950’ye Kadar Türk Sinema Tarihi ve Eski İstanbul Sinemaları. İstanbul: Denetim Ajans Basımevi.
Göksu, Saime ve Edward Timms, 2011. Romantik Komünist Nazım Hikmet’in Yaşamı ve Eseri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gündeş, Simten. 1998. Belgesel Filmin Yapısal Gelişimi Türkiye’ye Yansıması. İstanbul: Alfa Yayınları.
Hakan, Fikret. 2014. Türk Sinema Tarihi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Hinkle, Eugene M. 2009. “Modern Türkiye’de Sinema.” Kebikeç (28): 91-102.
İzzet, Selami. 1933a. “Sohbetler- İstanbul Değişmemiş!” Vakit 7 Ocak 1933, 3.
İzzet, Selami. 1933b. “Sinemada Orta Oyunu.” Vakit 29 Mart 1933, 3.
Kudret, Cevdet. 1968. Karagöz Cilt:1. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Makal, Oğuz. 2002. “Nazım Hikmet’i Senaryoları ve Filmleriyle Keşfetmek.” 100. Doğum Yıl Dönümünde Nazım Hikmet’e Armağan içinde, editör Alpay Kabacalı, 425-456. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Makal, Oğuz. 2003. Beyazperde ve Sahnede Nazım Hikmet. İstanbul: YGS Yayınları.
Metin, Ziya. 1967. “Belge Filmi Yönetmenlerimiz.” Yeni Sinema (10-11): 41-42.
Nureddin, Vâlâ. 1933. “Sinemada Orta Oyunu.” Akşam 29 Mart 1933, 3.
Odabaşı, İ. Arda. 2017. Milli Sinema Osmanlı’da Sinema Hayatı ve Yerli Üretime Geçiş. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Onaran, Âlim Şerif. 1981. Muhsin Ertuğrul’un Sineması. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Onaran, Âlim Şerif. 1994. Türk Sineması (I. Cilt). Ankara: Kitle Yayınları.
Oral, Haluk. 2019. Nazım Hikmet’in Yolculuğu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Özen, Emrah. 2009. “Özön›ün Paltosundan Kurtulmak: Türkiye Sineması Tarihi Çalışmalarının Eleştirel Bir Değerlendirmesi.” İletişim Araştırmaları 7(1-2): 13-47.
Özgüç, Agâh. 2005. Türlerle Türk Sineması. İstanbul: Dünya Yayıncılık. Özgüç, Agâh. 2012. Ansiklopedik Türk Filmleri Sözlüğü. İstanbul: Horizon Yayınları.
Özön, Nijat. 1968. Türk Sineması Kronolojisi (1895-1966). İstanbul: Bilgi Yayınları.
Özön, Nijat. 2003. Türk Sineması Tarihi. Ankara: Antalya Kültür Sanat Vakfı Yayınları.
Sadoul, Georges. 1999. Histoire du Cinéma Mondial. Paris: Flammarion.
Sayar, Vecdi. 1980. “Sinemacı Nazım Hikmet.” Yeni Sinema (32): 9-13.
Scognamillo, Giovanni. 1967. “Türkiye’de Belge Film Çalışmaları.” Yeni Sinema (10-11): 38-40.
Scognamillo, Giovanni. 2010. Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Sekmeç, Ali Can. 2014. Türk Sinemasında Görüntü Yönetmenleri 1914-2014. Antalya: 51. Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali Yayını.
Sevilen, Muhittin. 1969. Karagöz. İstanbul: MEB Yayınları.
Soner, Ahmet. 1971. “Sinemacı Gözüyle: Nazım.” Cumhuriyet Sanat-Edebiyat 3 Ocak 1971, 4.
Tilgen, Nurullah. 2009. “Bugüne Kadar Filmciliğimiz.” Kebikeç (28):113-134.
Tosun, Necip. 2007. “Nazım Hikmet ve Sinema.” Hece Aylık Edebiyat Dergisi (121): 395-401.
Uçar, Özgün. 2019. “Nazım Hikmet’in Kayıp Filmi: Güneşe Doğru.” Atlas Tarih (56): 122-125.
Ünser, Orhan. 1994. “Nazım Hikmet’in Sinema Çalışmaları: Ali Baba.” Antrakt (33): 23-25.
Yıldırım, Tunç ve Elem-Yıldırım Fehime. 2020. “Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı.” İlef Dergisi 7 (1): 39-72. https://doi.org/10.24955/ilef.735454.
Yıldırım, Tunç. 2022. “Modern Türk Sinema Tarihyazımına Marxist ve Ulusalcı Bir Giriş: Nijat Özön’ün Sinema Tarihçiliğine Dair Görüşler.” Uluslararası Prof. Dr. Halil İnalcık Tarih ve Tarihçilik Sempozyumu Bildirileri I.Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. 207-241.
Yalçın, Altan. 1967. “Sinematek Arşivinde İki Yıl.” Yeni Sinema (10-11): 6-8.
“Alemdar.” Cumhuriyet 10 Nisan 1938, 4.
“Ali Baba Hindistan’da.” Son Posta 17 Şubat 1938, 4.
“Ali Baba Hindistan’da.” Son Telgraf. 17 Şubat 1938, 4.
“Ankara Sinemaları.” Milliyet 15 Nisan 1933, 8.
“Beyoğlu Halk Sineması.” Haber Akşam Postası 19 Haziran 1941, 7.
“Beyoğlu Halk Sineması.” Son Posta 2 Nisan 1941, 4.
“Bora Filmi Görülmemiş Bir Muvaffakiyetle Melek’te Devam Ediyor.” Cumhuriyet 18 Şubat 1938, 4.
“Bora.” Son Telgraf 19 Şubat 1938, 4.
“Bu Akşam Elhamra Sineması.” Akşam 4 Nisan 1993, 4.
“Bu Akşam Elhamra Sinemasında Mukaddes Yalan.” Son Posta 29 Mart 1933, 8.
“Bu Akşam Elhamra Sinemasında.” Son Posta 11 Ocak 1933, 8.
“Bu Akşam Elhamra Sinemasında.” Son Posta 4 Nisan 1933, 8.
“Bu Akşam Elhamra Sinemasında.” Vakit 11 Ocak 1933, 4.
“Bu Akşam İpek Sinemasında.” Akşam 10 Şubat 1938, 4.
“Bu Akşam İpek Sinemasında.” Cumhuriyet 10 Şubat 1938, 4.
“Bu Sene İstanbul Bayramdan Bayrama Giriyor.” Akşam 4 Nisan 1933, 4. “Bu Sene İstanbul Bayramdan Bayrama Giriyor.” Son Posta 4 Nisan 1933, 8.
“Bugün Elhamra Sinemasında Düğün Gecesi.” Son Posta 24 Mart 1933, 8.
“Bugün Elhamra Sinemasında Karagöz Filmi.” Son Posta 6 Ocak 1933, 8.
“Bugün Elhamra Sinemasında Karagöz’ün Filmi.” Vakit 6 Ocak 1933, 4.
“Bugün Elhamra Sinemasında.” Son Posta 13 Ocak 1933, 8.
“Bugün İki Muazzam Film Birden.” Halkın Sesi 14 Şubat 1938, 2.
“Bugün İki Muazzam Film Birden.” Halkın Sesi 17 Şubat 1938, 2.
“Bugün İpek Sinemasında.” Akşam 22 Aralık 1933, 4.
“Bugün İpek ve Saray Sinemalarında.” Vakit 26 Mart 1939, 4.
“Bugün Melek Sinemasında.” Kurun 11 Şubat 1938, 4.
“Bugün Milli Sinemada.” Cumhuriyet 30 Ağustos 1933, 4.
“Bugün Saray ve İpek Sinemasında.” Yeni Sabah 26 Mart 1939, 4.
“Charles Boyer Tarafından Yaratılan Boyer.” Son Posta 20 Şubat 1938, 4.
“Çarşamba Akşamından İtibaren Elhamra Sineması Haftalık Programına İlaveten Karagöz Filmini Takdim Edecektir.” Vakit 2 Ocak 1933, 4.
“Düğün Gecesi Elhamra’da.” Cumhuriyet 24 Mart 1933, 5.
“Düğün Gecesi.” Vakit 27 Şubat 1933, 6.
“Elhamra Sineması Düğün Gecesi.” Milliyet 31 Mart 1933, 4.
“Elhamra Sineması Reklamı.” Milliyet 2 Ocak 1933, 4.
“Elhamra Sinemasına Koşacak.” Vakit 5 Nisan 1933, 4.
“Elhamra Sinemasında Büyük Muvaffakiyet.” Son Posta 26 Mart 1933, 8.
“Elhamra Sinemasında Düğün Gecesi.” Akşam 2 Nisan 1933, 4.
“Elhamra Sinemasında.” Milliyet 4 Ocak 1933, 4.
“Elhamra Sinemasının Misilsiz Programı Misilsiz Bir Muvaffakiyet Kazandı.” Son Posta 5 Ocak 1933, 12.
“Elhamra Sinemasının Zengin Programı Misilsiz Bir Rağbet Kazanmaktadır.” Vakit 8 Ocak 1933, 4.
“Elhamra.” Vakit 5 Ocak 1933, 4.
“Gazeteci Düşmanı.” Vakit 2 Mart 1933, 6.
“Gizli Muharebe.” Milliyet 20 Aralık 1933, 4.
“Haftanın Filimleri.” Son Posta 30 Mart 1933, 11.
“Haftanın Filmleri.” Milliyet 24 Mart 1933, 5.
“Halkımızın Sevgilisi Hazım-Naşit-Halide.” Milliyet 3 Mart 1933, 4.
“İkinci Hafta.” Son Posta 13 Nisan 1933, 12.
“İpek Film Stüdyolarında.” Vakit 14 Temmuz 1932, 6.
“Karagöz.” Son Posta 31 Aralık 1932, 8.
“Karagöz.” Vakit 31 Aralık 1932, 4.
“Karagözden Sonra Orta Oyunu Da Filme Geçiyor.” Vakit 22 Ocak 1933, 1.
“Karagözden Sonra Orta Oyunu.” Cumhuriyet 24 Şubat 1933, 5.
“Karım Beni Aldatırsa.” Vakit 7 Temmuz 1932, 6.
“Lale Sineması.” Halkın Sesi 28 Kasım 1935, 3.
“Malek Milyoner.” Akşam 8 Nisan 1933, 4.
“Malek Milyoner.” Milliyet 2 Nisan 1933, 4.
“Ne Var, Ne Oluyor?” Son Posta 20 Ocak 1933, 8.
“Saray ve İpek Sinemalarında.” Milliyet 22 Mart 1939, 4.
“Sarışın Venüs.” Son Posta 26 Nisan 1933, 8.
“Sesli Filim Stüdyosu İşe Başlıyor.” Milliyet 19 Mayıs 1932, 5.
“Sesli Film İpekçi Kardeşler Bir Stüdyo Yaptırıyorlar.” Milliyet 4 Nisan 1932, 5.
“Sinema-Bir İki Satırla.” Cumhuriyet 20 Eylül 1938, 4.
“Sinemalar ve Tiyatrolar.” Haber Akşam Postası 10 Aralık 1939, 6.
“Sinemalar.” Ulus 20 Mart 1938, 12.
“Sinemalar.” Ulus 21 Mart 1938, 12.
“Sinemalar.” Ulus 23 Nisan 1939, 12.
“Taş Yağsa Bile Halkın Akını Kesilemez.” Son Posta 17 Ocak 1933, 8.
“Üsküdar Hale Sinemasında.” Cumhuriyet 30 Mayıs 1933, 4.
“Yalnız Türk’ün Güzel Komedisi.” Son Posta 14 Nisan 1933, 8.
“Yarın Akşam Elhamra Sinemasında.” Akşam 3 Nisan 1933, 4.
“Yarın Akşam Elhamra Sinemasında.” Cumhuriyet 21 Mart 1933, 4.
“Yarın Akşam Elhamra Sinemasında.” Son Posta 3 Nisan 1933, 8.
“Yarın Akşam Saray ve İpek Sinemalarında.” Akşam 22 Mart 1939, 4.
“Yarın Akşam Saray ve İpek Sinemalarında.” Cumhuriyet 22 Mart 1939, 4.
“Yeni Sinemaya.” Yeni Asır 22 Mart 1939, 3.
“Yeni Sinemaya.” Yeni Asır 25 Mart 1939, 3.
Allégret, Marc. 1938. Orage. Fransa: Productions André Daven.
Bilinmiyor. 1933. Karagöz Çifte Cadılar. Türkiye: İpek Film.
Bilinmiyor. 1933. Karagöz Şair. Türkiye: İpek Film.
Bilinmiyor. 1938. Bursa Senfonisi. Türkiye: İpek Film.
Bolváry, Géza von. 1932. Ein Lied, ein Kuß, ein Mädel. Almanya: Super-Film Berlin GmbH.
Butler, David. 1937. Ali Baba Goes to Town. ABD: Twentieth Century Fox.
Cromwell, John. 1932. The World and the Flesh. ABD: Paramount Pictures.
Ertuğrul, Muhsin. 1931. İstanbul Sokaklarında. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1932. Bir Millet Uyanıyor. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1932. Kaçakçılar. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1933. Cici Berber. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1933. Fena Yol (O Kakos Dhromos). Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1933. Karım Beni Aldatırsa. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1933. Naşit Dolandırıcı. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1933. Söz Bir Allah Bir. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1934. Aysel Bataklı Damın Kızı. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1934. Leblebici Horhor Ağa. Türkiye: İpek Film.
Ertuğrul, Muhsin. 1934. Milyon Avcıları. Türkiye: İpek Film.
Feyder, Jacques. 1931. Son of India. ABD: Metro-Goldwyn-Mayer.
Hikmet, Nazım. 1933. 25 Sene Evvel Bir Karagöz Gecesi. Türkiye: İpek Film.
Hikmet, Nazım. 1933. Düğün Gecesi. Türkiye: İpek Film.
Hikmet, Nazım. 1937. Güneşe Doğru. Türkiye: İpek Film.
Hikmet, Nazım. 1938. İstanbul Senfonisi. Türkiye: İpek Film.
L’Herbier, Marcel. 1937. Forfaiture. Fransa: Société du Cinéma du Panthéon.
Lamprecht, Gerhard. 1933. Un Certain Monsieur Grant. Almanya: Universum Film (UFA).
Lubitsch, Ernst. 1932. Broken Lullaby. ABD: Paramount Pictures.
Sedgwick, Edward. 1932. Speak Easily. ABD: Metro-Goldwyn-Mayer.
Sternberg, Josef von. 1932. Blonde Venus. ABD: Paramount Pictures.
Vidor, King. 1932. Bird of Paradise. ABD: RKO Radio Pictures.
Viertel, Berthold. 1931. The Magnificent Lie. ABD: Paramount Pictures.
Wood, Sam. 1937. A Day at the Races. ABD: Metro-Goldwyn-Mayer.

There are 155 citations in total.

Details

Primary Language	Turkish
Subjects	Documentary Film - Political Cinema, Movie Review, Cinema Studies (Other)
Journal Section	Articles
Authors	Tunç Boran 0000-0002-3055-0690
Publication Date	November 28, 2023
Published in Issue	Year 2023

Cite

APA	Boran, T. (2023). Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 10(2), 169-202. https://doi.org/10.24955/ilef.1396894
AMA	Boran T. Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi. November 2023;10(2):169-202. doi:10.24955/ilef.1396894
Chicago	Boran, Tunç. “Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme”. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi 10, no. 2 (November 2023): 169-202. https://doi.org/10.24955/ilef.1396894.
EndNote	Boran T (November 1, 2023) Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi 10 2 169–202.
IEEE	T. Boran, “Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme”, Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, vol. 10, no. 2, pp. 169–202, 2023, doi: 10.24955/ilef.1396894.
ISNAD	Boran, Tunç. “Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme”. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi 10/2 (November 2023), 169-202. https://doi.org/10.24955/ilef.1396894.
JAMA	Boran T. Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi. 2023;10:169–202.
MLA	Boran, Tunç. “Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme”. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, vol. 10, no. 2, 2023, pp. 169-02, doi:10.24955/ilef.1396894.
Vancouver	Boran T. Kanonik Sinema Tarihi Yazımından Kuşkulan(ma)mak: Nazım Hikmet’in Filmografisine Dair Birkaç Düzeltme. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi. 2023;10(2):169-202.

Article Files

Full Text