Abstract
Bu çalışmanın temel önermesi, sinemada ideolojik eleştiriyi “yanlış bilinç” anlayışının dışında ele almak ve sinemanın, seyirciyi kendi gerçekliğiyle yüzleştirme potansiyeline odaklanmaktır. Araştırmayı bu önerme doğrultusunda yapabilmek için, ideolojinin toplumsal özneyi kurucu rolüne ilişkin, Slavoj Žižek’in yaklaşımı temel alınmıştır. Žižek bu çerçevede Lacancı psikanalizi Marksist ideoloji anlayışına dahil eder ve ideolojinin “travmatik gerçeğe yaklaştıran” rolüne vurgu yapar: Özne, kendi gerçekliğiyle arasına koymuş olduğu mesafeyi, ancak “ideolojik fantezi” aracılığıyla katedebilir. Bu yaklaşımı sinema eleştirisinin alanına taşıyan ve Todd McGowan gibi film kuramcılarının öncülüğünü yaptığı eleştiri biçiminde ise film izleme deneyimi, ideolojik mesafenin katedilmesini sağlayan bir fantezi alanı olarak görülür. Bu bağlamda, filmdeki ideolojik yapı kendisini ne kadar dayatıyorsa, barındırdığı boşlukları da o ölçüde görünür kılar ve katedilme olanakları artar. Çalışmada bu yaklaşımı somutlaştırmak adına, otoriteryan söylemin belirgin biçimde dayatıldığı bir film olan Skyfall (Sam Mendes, 2012), ideolojik eleştiriye tabi tutulmuştur. Bu eleştiride seyirci metne içkin ele alınmış, böylece filmle seyirci arasındaki ideolojik ilişki, filmsel metne odaklanarak incelenebilmiştir. Bunun sonucunda Skyfall filmi üzerinden, seyircinin ideolojiyi katetme olanakları gözlenebilmiştir.
Keywords
References
- Althusser, Louis. 2002. İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çeviren Mahmut Özışık ve Yusuf Alp. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Alatlı, Alev. 2011. “Önsöz”. Batı’ya Yön Veren Metinler III içinde, editör Sadık Türker, 1244-1245. Nevşehir: Kapadokya Üniversitesi Yayınları.
- Bakır, Burak. 2008. “Yeni Bir Sinema Estetiğinin Olanaklılığı”. Sinema İdeoloji Politika, Sinemasal Yazılar I içinde, editörler Burak Bakır, Yörükhan Ünal ve Sali Saliji, 145-166. Ankara: Orient Yayıncılık.
- Baumer, Franklin. 2011. “Önsöz”. Batı’ya Yön Veren Metinler III içinde, editör Sadık Türker, 1059-1067. Nevşehir: Kapadokya Üniversitesi Yayınları.
- Clero, Jean-Pierre. 2011. Lacan Sözlüğü. Çeviren Özge Soysal. İstanbul: Say Yayınları.
- Comolli, Jean-Louis ve Jean Narboni. 2010. “Sinema, İdeoloji, Eleştiri”. Çeviren Mustafa Temiztaş. Sinema: Tarih-Kuram-Eleştiri içinde, editörler Seçil Büker ve Gürhan Topçu, 88-99. İstanbul: İthaki Yayınları.
- Çelik, Nur Betül. 2005. İdeolojinin Soykütüğü: Marx ve İdeoloji. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Kabadayı, Lale. 2013. Film Eleştirisi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Kafka, Franz. 2014. Şato. Çeviren Regaip Minareci. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
- Kellner, Douglas. 2013. Sinema Savaşları. Çeviren Gürol Koca. İstanbul: Metis yayınları.
- Lacan, Jacques. 1997. Écrits, A Selection. Londra: Routledge.
- Langford, Barry. 2006. Film Genre and Hollywood and Beyond. Edinburg: Edinburg University.
- Marx, Karl. 1986. Kapital I. Cilt. Çeviren Alaattin Bilgi. Ankara: Sol Yayınları.
- Marx, Karl ve Friedrich Engels. 2013. Alman İdeolojisi. Çevirenler Tonguç Ok ve Olcay Geridönmez. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
- McGowan, Todd. 2012. Gerçek Bakış. Çeviren Zeynep Ö. Barkot. İstanbul: Say Yayınları.
- McGowan, Todd ve Kunkle, Sheila. 2014. Lacan ve Çağdaş Sinema. Çeviren Caner Turan. İstanbul: Say Yayınları.
- McLellan, David. 2005. İdeoloji. Çeviren Barış Yıldırım. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Sloterdijk, Peter. 2001. Critique of Cynical Reason. Minnesota: University of Minnesota Press.
- Therborn, Göran. 1989. İktidarın İdeolojisi ve İdeolojinin İktidarı. Çeviren İrfan Cüre. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Žižek, Slavoj. 2002. Kırılgan Temas. Çeviren Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Žižek, Slavoj. 2005. Yamuk Bakmak. Çeviren Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Žižek, Slavoj. 2011. İdeolojinin Yüce Nesnesi. Çeviren Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Filmler Antoine Fuqua (Yönetmen). (2001). Training Day [Sinema Filmi]. ABD: Warner Bros.
- Bryan Singer (Yönetmen). (1995). The Usual Suspects [Sinema Filmi]. ABD: PolyGram Filmed Entertainment.
- Christopher Nolan (Yönetmen). (2008). The Dark Knight [Sinema Filmi]. ABD: Warner Bros.
- Francis Coppola (Yönetmen). (1974). The Conversation [Sinema Filmi]. ABD: The Directors Company.
- George Andrew Romero (Yönetmen). (1968). Night of the Living Dead [Sinema Filmi]. ABD: Image Ten.
- Lana Wachowski ve Lilly Wachowski (Yönetmenler). (1999). The Matrix [Sinema Filmi]. ABD: Warner Bros.
- Sam Mendes (Yönetmen). (2012). Skyfall [Sinema Filmi]. ABD: MGM ve Columbia Pictures.
- Sidney Lumet (Yönetmen). (1973). Serpico [Sinema Filmi]. ABD: Artists Entertainment Complex.
- Sophie Fiennes (Yönetmen). (2006). The Pervert’s Guide to Cinema [Sinema Filmi]. Birleşik Krallık: Amoeba Film.
- Sophie Fiennes (Yönetmen). (2012). The Pervert’s Guide to Ideology [Sinema Filmi]. Birleşik Krallık: P Guide Productions.
- Stanley Kubrick (Yönetmen). (1957). Paths of Glory [Sinema Filmi]. ABD: Bryna Productions.
- Terence Young (Yönetmen). (1962). Dr. No [Sinema Filmi]. ABD: Eon Productions.
Abstract
The main proposition of this study is to consider ideological criticism in cinema out of the understanding of "false consciousness" and to focus on the potential of cinema to confront the audience with its own reality. In this context, Slavoj Žižek's approach regarding the role of ideology in establishing the social subject was taken as a basis. Žižek incorporates Lacanian psychoanalysis into the Marxist ideology and emphasizes the role of ideology as “bringing closer to traumatic reality”: The subject can only cover the distance she has put between herself and her own reality through “ideological fantasy”. Todd McGowan carries this approach into the film criticism: The experience of watching movies is a fantasy that allows the ideological distance to be covered. In this study, Skyfall (Sam Mendes, 2012), a film in which authoritarian discourse is clearly imposed, has been ideologically criticized. In this critique, the audience has been handled internally to the text, so that the ideological relationship between the film and the audience can be examined by focusing on the filmic text. As a result, it was possible to observe the possibilities of the audience to cover the ideology through the movie Skyfall.
Keywords
References
- Althusser, Louis. 2002. İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çeviren Mahmut Özışık ve Yusuf Alp. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Alatlı, Alev. 2011. “Önsöz”. Batı’ya Yön Veren Metinler III içinde, editör Sadık Türker, 1244-1245. Nevşehir: Kapadokya Üniversitesi Yayınları.
- Bakır, Burak. 2008. “Yeni Bir Sinema Estetiğinin Olanaklılığı”. Sinema İdeoloji Politika, Sinemasal Yazılar I içinde, editörler Burak Bakır, Yörükhan Ünal ve Sali Saliji, 145-166. Ankara: Orient Yayıncılık.
- Baumer, Franklin. 2011. “Önsöz”. Batı’ya Yön Veren Metinler III içinde, editör Sadık Türker, 1059-1067. Nevşehir: Kapadokya Üniversitesi Yayınları.
- Clero, Jean-Pierre. 2011. Lacan Sözlüğü. Çeviren Özge Soysal. İstanbul: Say Yayınları.
- Comolli, Jean-Louis ve Jean Narboni. 2010. “Sinema, İdeoloji, Eleştiri”. Çeviren Mustafa Temiztaş. Sinema: Tarih-Kuram-Eleştiri içinde, editörler Seçil Büker ve Gürhan Topçu, 88-99. İstanbul: İthaki Yayınları.
- Çelik, Nur Betül. 2005. İdeolojinin Soykütüğü: Marx ve İdeoloji. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Kabadayı, Lale. 2013. Film Eleştirisi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Kafka, Franz. 2014. Şato. Çeviren Regaip Minareci. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
- Kellner, Douglas. 2013. Sinema Savaşları. Çeviren Gürol Koca. İstanbul: Metis yayınları.
- Lacan, Jacques. 1997. Écrits, A Selection. Londra: Routledge.
- Langford, Barry. 2006. Film Genre and Hollywood and Beyond. Edinburg: Edinburg University.
- Marx, Karl. 1986. Kapital I. Cilt. Çeviren Alaattin Bilgi. Ankara: Sol Yayınları.
- Marx, Karl ve Friedrich Engels. 2013. Alman İdeolojisi. Çevirenler Tonguç Ok ve Olcay Geridönmez. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
- McGowan, Todd. 2012. Gerçek Bakış. Çeviren Zeynep Ö. Barkot. İstanbul: Say Yayınları.
- McGowan, Todd ve Kunkle, Sheila. 2014. Lacan ve Çağdaş Sinema. Çeviren Caner Turan. İstanbul: Say Yayınları.
- McLellan, David. 2005. İdeoloji. Çeviren Barış Yıldırım. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Sloterdijk, Peter. 2001. Critique of Cynical Reason. Minnesota: University of Minnesota Press.
- Therborn, Göran. 1989. İktidarın İdeolojisi ve İdeolojinin İktidarı. Çeviren İrfan Cüre. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Žižek, Slavoj. 2002. Kırılgan Temas. Çeviren Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Žižek, Slavoj. 2005. Yamuk Bakmak. Çeviren Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Žižek, Slavoj. 2011. İdeolojinin Yüce Nesnesi. Çeviren Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Filmler Antoine Fuqua (Yönetmen). (2001). Training Day [Sinema Filmi]. ABD: Warner Bros.
- Bryan Singer (Yönetmen). (1995). The Usual Suspects [Sinema Filmi]. ABD: PolyGram Filmed Entertainment.
- Christopher Nolan (Yönetmen). (2008). The Dark Knight [Sinema Filmi]. ABD: Warner Bros.
- Francis Coppola (Yönetmen). (1974). The Conversation [Sinema Filmi]. ABD: The Directors Company.
- George Andrew Romero (Yönetmen). (1968). Night of the Living Dead [Sinema Filmi]. ABD: Image Ten.
- Lana Wachowski ve Lilly Wachowski (Yönetmenler). (1999). The Matrix [Sinema Filmi]. ABD: Warner Bros.
- Sam Mendes (Yönetmen). (2012). Skyfall [Sinema Filmi]. ABD: MGM ve Columbia Pictures.
- Sidney Lumet (Yönetmen). (1973). Serpico [Sinema Filmi]. ABD: Artists Entertainment Complex.
- Sophie Fiennes (Yönetmen). (2006). The Pervert’s Guide to Cinema [Sinema Filmi]. Birleşik Krallık: Amoeba Film.
- Sophie Fiennes (Yönetmen). (2012). The Pervert’s Guide to Ideology [Sinema Filmi]. Birleşik Krallık: P Guide Productions.
- Stanley Kubrick (Yönetmen). (1957). Paths of Glory [Sinema Filmi]. ABD: Bryna Productions.
- Terence Young (Yönetmen). (1962). Dr. No [Sinema Filmi]. ABD: Eon Productions.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Communication and Media Studies |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | May 29, 2023 |
| Published in Issue | Year 2023 |